Denizlerin
altına inmek, deniz içi ve deniz dibi nimetlerinden yararlanmak düşüncesinin
insan muhayyelesini uğraştıran binlerce yıllık bir geçmişi
vardır.Fakat
denizlerin gizleyici ve örtücü niteliğinden yararlanılarak
denizaltı gemilerini Deniz Kuvvetlerine bir vurucu güç unsuru
olarak katılması fikrinin Büyük İskender ile başladığı
rivayet edilir.Aristo, İskender’in
Tyre şehrinin alınmasında
kendisine 7 ay mukavemet eden bu denizci ve muharip insanları
yenebilmek için fıçı şeklindeki su altı silahlarından
istifade ettiğini yazmaktadır.1465'te Kyeser'in Almanya'da,1531'de De Lorena'nın
İtalya'da Nemi gölünde
birer saat ve Osmanlı'da da saray eğlenceleri kapsamında timsah biçimli bir tekne ile
bir süre su altında su altında
kaldıkları olmustur. 1719
yılında
Haliç’te , sarayın baş mimarı İbrahim Efendi
tarafından tasarlanan ve yapılan
timsah
şeklindeki ilk denizaltımız
, dönemin padişahı III. AHMED’in
,
oğullarının
sünnet
töreninde
Aynalıkavak Kasrı’nın önüne suya dalarak,
gözden kaybolmuş
ve padişahın çocuklarıyla oturduğu kasrın önünde
yeniden su üstüne çıkmıştı.
Halk, timsahın açılan ağzından 5 çenginin başlarında pilav ve zerde
tepsileri ile çıkışını şaşkınlıkla izlemişlerdi.
1460 Valturnio iki elle çevrilen kranka bağlı
çarkla gidebilecek puro şeklinde denizaltı tasarlamıştı.
1535
Guglielmo de Lorena'nın ahşap Diving bell-Dalma çanı İtalya'nın
Nemi gölünde Kürekli Roma gemisi keşfinde kullanıldı.
1578 Denizaltında seyredebilecek bir tekne düşüncesini İngiliz matematikçi William Bourne geliştirdi.Tasarımı; tamamı deri kaplı ve kürekle hareket edebilen kayık
biçimindeydi.Bu düşüncesini hayata geçiremedi.
1634
Fransız rahip Marin Mersenne denizaltı gemisinin ilk teorisini oluşturdu:Bakır
gövdeli,basınca dayanıklı ve şekli iki ucu sivri silindik
biçimde olmalı.
1603 Saray mucidi olarak İngiltere Kralı James I'in hizmetine girmiş
Hollanda'lı Cornellis Drebbel,dalıp çıkabilen araç geliştirdi.Thames
nehrinde
5 metre derinlikte başarılı denemeler yaptı.Bu
tekne ileri atılmış bir adımdır.Çünkü bundan öncekiler sadece
oldukları yerde dalıp çıkıyorlar,seyir yapamıyorlardı.
1640
Evangelista Torricelli
Hidrodinamik teori
geliştirdi.
İlk
denizaltı denebilecek yapıdaki tekne; şekilde görülen ağaçtan imal,
1653 yılı Fransız De Son dizaynı,yarı dalmış,ortasından bir makenizma
ile bağlantılı kürekle giden ve "Yüzen
Koçbaşı"
diyebileceğimiz 24 metre boyunda "Rotterdam Boat" adındaki
teknedir.İngiliz kanalında bir günlük seyirlerinde mahmuzlayıp
gövdelerini delerek bir çok gemi batırmıştır.
1660
Otto von Guericke
Elektrostatik makina geliştirdi.
1660 Robert
Boyle,Sıkıştılmış havanın fiziksel özelliklerini inceledi.
1663
Blaise Pascal,Basıncın
eşyönlülüğü hakkında teori geliştirdi.
1680
İtalyan Giovanni Borelli, hacim-ağırlık ilişkisini incelediği,ağaç
ve deriden imal bir tekne yaptı.
1690 Edmund
Halley,içinde basınçlı hava bulunan ahşap Dalma çanı yaptı.
1696 Matematik profesörü Denis Papin,düdüklü tencere benzeri 2
denizaltı yaptı.Pompanın bastığı hava ile iç basınçla,dıştaki
su basıncını
dengeliyor ve içeri
su alıp atmayı ayarlıyabiyordu.Bu şekilde yüzebilirliğini ayarladığı
tekneler satıhta yelken,dalışta kürek ile gidiyordu.
1717
Astronom ve matematikçi Sir Edmund Halley
iki tekne ortasından sarkıtılan bir “Dalma
Çanı” tasarladı.
1718-28
Arası Rusya’da ilk denizaltı gemisi kaydı; Marangoz Efim
Nikonov’un “The Morel-Secret Vessel” adını verdiği ve Çar I.Peter’inde
onaylayıp desteklediği büyük fıçıyı andıran denizaltı projesidir. Kürek kullanılan bu denizaltı
Fişek-Roket atabiliyordu. Denemeleri başarısız olmuştur.
1729
Marangoz Nathaniel Symons genişleyebilen
-teleskopik- gövdeli
tekne yaptı.Kalabalık izleyici önünde tekneyi kısaltarak daldı.45 dakika sonra
tekneyi uzatıp hacmini arttırarak satha çıktı.Biri bir
bozukluk verdi.
1727
İngiltere'de bu konuda 14'den fazla patent başvurusu olmuştur.
1738 Daniel Bernoulli
Gazların kinetik teorisi ve Hidrodinamik üzerine
teori
geliştirdi.
1744
Jean d'Alembert
Akışkanlar dinamiği teorisi geliştirdi.
1749 Fransa'da Marritte dalabilen bir tekne
yaptı.[?]
1773 Bir başka İngiliz marangoz J.Day,
etrafındaki çembere, içerden bir mekanizma ile serbest bırakılabilen
taş ağırlıklar
bağlandığı ve bu sayede dalabilen bir tekne yaptı.
1776
Denizaltı
gemisinin sualtından bir suüstü gemisine hücumu ise, Amerika
kolonisinin İngiltere’den kopmasına mani olmak üzere İngiliz’lerin
Amerika limanlarını ablukaya aldıkları sırada gerçekleşmiştir.Abluka
istiklalleri için çarpışan
Amerikalı'ları çok müşkül bir
duruma sokmuştu.Ticaret ve dışarıdan gelecek yardım sarsılmıştı.İngiliz'ler
ile mücadele edecek yeterli deniz kuvvetine sahip olmadıklarından,abluka gemilerine denizaltından hücum etmeyi düşündüler.David
Bushnel isimli bir Yale öğrencisi sonradan "The Turtle"
adını alan teknenin 4 sayfa olan planlarını hazırladı.Dalmak için
dalma sarnıçlarına su alıyor,satha çıkmak için pompa ile bu
suyu atıyordu.Dengesini sağlayan ve aynı zamanda acil durumlarda
atılan kurşun ağırlıkları vardı.Tamamen daldığında içerdeki
hava yarım saat yetiyordu.Prensip
itibarı ile bir denizaltının vasıflarına sahip tekne inşa
edildi.Ezra Lee isminde bir astsubay bu tekne ile 1776 yılında New
York limanı'nı abluka eden
HMS Eagle fırkateyn'ine denizaltından
hucum etti, ancak delicisi "saç" destekli karinayı
delemediği ve 68 kg'lık zaman ayarlı bombayı yerleştiremediği için başarısız olmuştur.İngiliz'ler,Amerikalı'ların
denizaltından hucum girişimlerini öğrendikleri zaman ablukayı
kaldırmak zorunda kaldılar.Böylece denizaltı gemilerinin, suüstü
savaş gemileri için tehlike teşkil edeceği imajı doğmaya başladı.1812
yılında,Bushnel bu denizaltıyı tekrar inşa etmiş ve başarısız
bir hucum daha yapılmıştır.
1780
İsveç’li mühendis
Daniel Thunberg bir denizaltı tasarladı.
1797
Yılında İngiltere'ye direnen Amerika'nın, donanma için yüklü
miktarda paralar harcamasına karşı olan, anti-militarist ve marjinal bir
sanatçı ama başarılı bir mucit olan Robert Fulton,Amerika gibi
ülkelerin donanmalarını ucuz yoldan karşı tarafın gücüyle eşitlemek
ideali ile düşüncelerini, gizliliği ve tahrip gücünün yüksek
olduğuna inandığı
denizaltı gemisi üzerine
yoğunlaştırdı.Sonunda bir denizaltı geliştirdi.Bunu aynı yıl İngiltere
ile ciddi sorunları olan Fransa'ya giderek,destek vereceğine inandığı
Fransa Denizcilik Bakanına tanıttı.Savaş kurallarının böyle bir
silahı kapsamadığı ve bunu kullanan tarafların,
kuralların dışına çıkıp tırmanan bir yıkıcılığa neden
olacağı gerekçesiyle geri çevrildi.Üç yıl sonra 1.Konsul'u kuran
Napoleon Bonaparte zamanında Fulton tekrar bastırdı.Bu sefer
kendisine parasal ödülle beraber maddi destekte verildi.1801 yılında
demir iskelet üzerine bakır "kılıf
geçirilmesi"
suretiyle Nautilus'u inşa etti.Tasarımında itici güç olarak, satıhta rüzgar
(Toplanıp,yatabilen
bir direği ile yelkeni vardı),dalışta
pervaneyi döndürmek için kol gücünü düşünmüştü.Boyu 6.5 metre ve
8 metre derinlikte 4 knot süratle gidebiliyordu.İç hacmindeki hava üç kişiye
1 saat yetmekteydi,tüplere depoladıkları sıkıştırılmış
hava yardımıyla da 5 saat su altında kalabiliyorlardı.Fulton bir gösteride,
Natilus'un çektiği ve avını elektrik şoku ile öldüren Torpedofish'ten esinlenerek "Torpedo"
dediği ama günümüz deyimiyle "deniz mayını" sayılabilecek,kara
barut dolu
kancalı bir bomba ile eski bir balıkçı gemisini batırdı.Bu
başarılı gösteriye rağmen bu silahın savaş kuralları içindeki
ahlaki yönünden kuşkuya düşen Fransız'lar desteklerini geri çektiler.Bu
sefer Fulton İngiliz hükümetine gitti.Onlarada başarılı bir gösteri
yapmasına rağmen Başbakan Pitt pek ilgi göstermedi.İngilizler'de
donanmalarının böyle bir savaş kaabiliyetine sahip olmasını
istemediler.İroni olarak:Dünyanın güçlü donanmaları bu silahın
yıkıcı etkisinden çekinmişlerdi.1806 yılında Amerika'ya dönen Fulton,"Mute" adını verdiği ve buharla yürtülen
büyük bir denizaltı yaptı.Ama 1815 yılında ölünce çalışmaları
terk edildi.Tasarısı zamanının 50 yıl ilerisinde idi.Birkaç deneysel denizaltı yapımında beraber çalıştığı
Yüzbaşı Thomas Johnstone,1815 yılında Thames'te bir gösteri
yaptı ama o da ilgi görmedi."Torpedo",silahın ismi
olarak benimsendi.
1796
Alessandro Volta
Kimyasal piller ve volt
teorisini pratiğe döktü.
1814
Amerikalı Silas Halsey,New London limanında denizaltısıyla bir
İngiliz savaş gemisini havaya uçurma girişimi başarısız oldu.
1815
Thomas Johnstone bu sefer Nautilus benzeri 33 metrelik bir denizaltıyı,Napoleon
Bonaparte'ı Elbe adasından kurtarmak için inşa etmeye başlamış
ama Napoleon ölünce projeyi bırakmıştır.
1820
Biot ve Savart
Elektrik ve magnetik alanlar
arasındaki Kuvvet kanunlarını geliştirdi.
1834-41
Arası Mühendis General
Karl Andrevich Schilder (1786-1854) Mayıs 1834 ‘de
St. Petersburg’da Alexandrovsky
Works demir
fabrikasında
demir gövdeli
insan gücüyle –dönen küreklerle- giden bir denizaltı yaptı ve
Finlandiya Körfezinde Kronshtadt adası yakınında Neva nehrinde Eylül
ayında yaptığı dalışlarda başarılı oldu.Geliştirdiği 2.denizaltıya dalış kontrolu için
ufki dümen ve ilkel bir
sabit? periskop
koymuştur.Hedefin gövdesine sapladığı ve emniyetli mesafeye
çekilerek patlattığı Elektrikle ateşlenen pruvaya yatay
monteli gönder ucundaki mayını
ve bordalarındaki
2 adet 3’lü lançerden atılan yine elektrikle ateşlenen Kara barut
tepkimeli Roket-Fişek ile silahlanmıştır.Denizaltı başarılı
bir dalış yapıp 1838’de mayını ile bir gemiyi tahrip etmiştir.1841
yılında birkaç deneme hitamında savaş yeteneğinin olmadığının
belirlenmesi üzerine proje terk edilmiştir.Denizaltıya atanan 2 Teğmen:
Zhmelev ve
Adamopulo ilk Rus denizaltı komutanlarıdır.Pruvaya yatay monte
edilen "Gönder ve Bomba" Hunley bahsinde açıklanmıştır.
1821
Michael Faraday
Iletken etrafındaki
magnetik alanlarının gösterimini ve Ilk
elektrik motorunu yaptı.
1831
Michael Faraday
Elektrik transformeri
geliştirdi.
1831
Rus Aleksey Podolevskiy,dalabilen
tekne yaptı.
1837 Güney
Amerika'da ilk denizaltı, Jose Rodriguez Lavandera tarafından
inşa edilen ve Jose Quevedo tarafından 18 Eylül'de Ekvator'da
Guayaquil'de Guayas nehrini geçilerek test edilen Hipopotamoy'du.
Aynı nehri 2 defa daha geçti. Projeye ilgisi kaybolan hükümet destek
vermedi.
1840 Ahsap
malzemeden, demir dalma çanlarına geçiş ile dalma çanlarının
boyutları büyümüştür.Bunlar;liman,deniz feneri ,dok temeli inşasında
liman içi batıklarda yada batıktan personel kurtarmakta
kullanıldılar.Dalış fiziği tam bilinmediğinden işçiler Basınçlı
atmosferde çalışma sonunda dekomprasyon hastalıklarına
yakalanmaktaydılar.Fakat bu hastalıklar o zaman bilinmiyordu.
1842
Christian Doppler
Işık
ve ses için Doppler etkisi teorisi geliştirdi.
1846 Payerne gelecekte olması
gereken denizaltı gemisi hakkında bir tasarım yaptı.
1850
Alman Wilhelm Bauer inşa ettiği ilk denizaltı aracı "Brandtaucher - Le Plongeur Marin - Fire Diver" 55 feet derinlikte batınca,tekne içine su alıp
denizaltının iç basıncını ,dış basınçla eşitlemiş,bölmenin
üstünde sıkışan basınçlı
havadan nefes alıp, aracın kaportasını (Giriş-çıkış yapılan
kapağını) açarak iki
personeli ile hava kabarcıkları hızında, devamlı hava üfliyerek yüzeye çıkmışlardır.Günümüzde de belli bir derinliğe kadar denizaltıdan kaçış için aynı yöntem uygulanmaktadır.Bu
olay,Alman hükümetinin ilgisini yitirmesine neden olmuştur.Arkadaşlarının
çağrılarına rağmen tek başına çalışmaya karar veren Bauer
fikirlerini satmak için İngiltere'ye gitti.Burada da kabul göremeyen
Bauer, Rusya'ya geçti. Brandtaucher,1887'de dipten çıkarılmıştır
Dresden'de sergilenmektedir.
1852 İndianalı ayakkabı imalatçısı Lodner D. Philips
iki denizaltı yaptı.İlki 7 metre derinlikte batmış diğeri başarılı
olarak 30 metre derinlikte (Umkta) elle çevrilen pervanesiyle 4 knot
sürate erişmiştir.Deniz
Kuvvetlerine satmak istemiş.Bu gibi şeyleri alacak makam olmadığından
satamamıştır.
1855 Wilhelm Bauer,Rusya için "Seeteufel-Diable Marin-Sea Devil" adını
verdiği 17 metrelik bir denizaltı yaptı.Bu denizaltı Çar
II.Alexsander'ın taç giyme törenindekiyle birlikte 134 dalış
yapmıştır.Gemi içinde dalmış vaziyette 4 kişiye "Ulusal Şükür"
duasını okutmuş ve dua su yüzeyinde izleyenlerce net duyulmuştur.Bununla
birlikte patavatsız tavırlarından ötürü sevilmeyen Bauer,donanmanında
"Denizaltıda gelecek yok" demesi üzerine tekrar ülkesine
döner.
1855-64
arası Tümgeneral
Konstantin (Ottomar) Borisovich Gern
mayınla silahlandırılmış denizaltı yaptı.3.Denizatlısı benzin ile
çalışan içten yanmalı bir makine ile gidiyordu.4.Denizaltısı buhar
makinalı ve bir çok yeniliğin uygulandığı denizaltıydı.Detaylı
doküman bulunamıştır.
1856
Nikolai
Spiridonov Donanmaya büyük bir denizaltı tasarımı
sundu.
1859
Fransız Brutus De Villeroi Philadephia'lı zengin Stephen Girard'ın
hazine avı için 11 metrelik denizaltı yaptı.Hedef:1780'de
Delaware nehri ağzında batmış İngiliz savaş gemisi "De
Braak"idi.Dalgıçları,bir hava bölmesinde,7 metredeki enkaza
ulastıracak orada çalışmalarını sağlayacaktı.
1859
Fransız fizikçi Gaston Planté ilk kurşun asitli pili yaptı.Asit
olarak sülfirik asit kullandı.Sonraki 35 yıl bunun ticaretini
yaptı.
1859 İspanyol’lar Narciso Monturiol yapımı
Ictineo-I adını verdikleri
deneysel denizaltıyı 28 Temmuz’da denize indirdiler.
1860
Fransız Jean Joseph Étienne Lenoir ilk pratik sıvı yakıtla çalışan
makinayı inşa etti.Yakıt olarak lamba gazını ve ateşleme için
elektrik gücünü kullandı.
1861
Güneyli hükümet, savaş gemisi
Privateers'e bir harekat düzenlemeye
karar verdi.New Orleans konsorsiyumun başı zengin yün tüccarı-avukat Horace
Hunley'in onayı ile James Mc Clintock 7 metrelik bir dümenci iki
pervanecili Pioneer'i inşa etti.1862 Mart'ında Pontchtrain gölünde
beraberinde çektiği yüzen bir bomba ile bir mavnayı havaya uçurarak
gösteride bulundu.Nisan'da
New Orleans'ın düşmesiyle, denizaltısı Pioneer ile beraber kaçan
tasarımcısı,sonunda onu bir hurdacıya sattı.?
1861 yılında,Birleşik
Devletler Donanması ilk denizaltısını almak üzere Brutus De Villeroi ile kontrat imzaladı.15 mt. boyunda ve 16 kişinin
elle çevirdiği 1mt. çapında kranka bağlı pervane ile
ilerleyen "Alligator",dalgıçları ile hedefe harekat düzenliyordu.13 Haziran
1862'de hizmete girmiş ve 1863'te fırtınada batmıştır.
1862 Güney Carolina'da Charleston limanını savunan
Konfederasyon ordusu komutanı General Pierre Gustave Toutant
Beauregard'ın emriyle Yzb.Francis D. Lee;Charleston'da Southern Torpedo Boat Company'de
"David" adını
verdiği,6mt boyunda,1.5 mt eninde ve su üstünde az bir bölümü gözüken,yarı
dalmış bir tekne yaptı.Buharla yürütülen David'in silahı,suya
paralel bir şekilde pruvasına
sabitlenmiş gönderin ucundaki 61 kiloluk çarpma ile patlayan
bomba idi.5 Kasım 1863 günü,Kuzeyli'lerin bordaları demir saçlarl
kaplı
Newironside gemisine hücum etti.Bordaya değince patlayan bomba
gemide az bir hasar yarattı.Ancak patlamanın şoku ile oluşan
dalga David'e dolunca 4 kişilik mürettebat tekneyi terk etmek
zorunda kaldı ve kaptan dahil iki kişi esir düştü.Diğer iki kişi
ise David'i çalıştırmayı başarıp kaçtı.İki "David"
daha yapıldı ancak onlarında hücumları Kuzeyli'lerin gemilerine
hasar veremedi fakat Kuzeylilerin geceleri daha asabi geçmeye
başladı! Başka
"David" benzeri yarı dalmış buharlı teknelerde
[CSS
Manassas, CSS Squid, CSS Palmetto, CSS Atlanta, CSS Tennessee, CSS
Merrimac ]
yapıldı.
1863 Fransız
mühendis Simon Bourgeois ve
makinasını yapan Charles Brun; sıkıştırılmış havayı,
"The Plongeur"'un pervanesini döndürmede ve dalma sarnıçlarına alınan suyun basınçla dışarı atılmasında
kullanmışlardır.Denizaltılarının boyu 44,5 mt,genişliği 6 mt,ağırlığı
420 ton idi ve havayı büyük silindirlerde,basıncı 12,5 kg/cm olarak topluyorlardı.Denemeleri
4 yıl boyunca sürdü ancak kabulu için yeterli performansı gösteremedi.Günümüz denizaltılarında da,dalma sarnıçlarındaki suyu boşaltmada bu yöntem kullanılmaktadır.
1863 Hunley başkanlığındaki Güneyli konsorsiyum,harekatını
Alabama'daki Mobil körfezine kaydırdı ve oradaki harekatlar için
bir denizaltı yaptırdı.Mc
Clinton'da elle çevrilen krank yerine elektrik motorunu koymayı
denedi.Ama başarılı olamadı."American Diver" adını
verdikleri bu denizaltı Mobile körfezinde fırtınalı bir havada
batmıştır
Aşağıdaki şekilde görülen denizaltı
"The Hunley", Horace Hunley tasarımıdır. 1863 yılında
Alabama-Mobile'de Baxter Watson,James McClintock ve
H.Hunley'in
ortak olduğu demir atölyesinde inşa
edilen
sonradan "The Hunley" adını alacak
denizaltı
“Pionerr II”, acilen trenle Kuzeylilerin ablukası altındaki Charleston'a gönderilmiştir. İnsan gücü -8 pervaneci,1 dümenci-
ile çalışan
4
knot sürati olan denizaltı ilk iki denemesinde batmış
ve mürettebat ölmüştür.Bu
kazalara rağmen teknesine inanan Hunley,son
bir deneme için General P.G.T. Beaugard'ı ikna etmiş ancak bu
denemede de kaza olunca,denizaltının batması sonucu adamları ile
birlikte ölmüştür.Hunley, inşasında da bulunan Teğmen George
Dixon başkanlığında bir
kere daha dipten çıkarılır ve bir deneme daha yapmak için generale
gidilir.Artık kötü şöhrete sahip denizaltıdan usanan Beaugard ile uzun tartışmalar
yapılır. Sonunda
Dixon;Generalin önerisi olan,denizaltının
"David" gibi
7
metrelik çam ağacından gönderli bomba ile birlikte satıhtan harekat yapmasını kabul ederek anlaşır.17 Şubat
1864'de Hunley,harekata çıkar.Pruvasında mahmuz gibi bağlı gönderin ucundaki bombayı; Güney
Carolina'da Charleston limanında 6 kilometre açıkta demirli Haustonic korvetinin sancak
kıçomuzluğuna saplar,bombanın tetiğine bağlı ipi salarak
tornistanla açılır ve ipi çekip korveti batırır.Tarihe
"ilk başarılı saldırıyı" gerçekleştiren denizaltı
olarak geçen "The
Hunley"'in,patlama anında yeteri kadar uzakta bulunamadığı için şok dalgasından etkilenerek battığı sanılmaktadır.1995
yılında olayın olduğu yerin civarında Hunley
bulunmayınca,sıcak yüzünden kapağı açtıkları sırada içine
su
dolarak batmış olabileceğide düşünülmeye başlanmıştır.Ancak
2000 Ağustos'unda,gövdesini örten ve çürümesini önleyen balçık
tabakası içinden çıkartılan denizaltının sancak kıç omuzlugunda bir
yara nedeniyle battığı kesinlik kazanmıştır
denizaltının
ufki dümenleri ve
pratik şnorkel
sistemi dikkat çekicidir.
1863 Baharında Rus Ivan Fyodorovich Alexandrovsky,İngiltere ziyareti sırasında
gördüğü buhar makineli gemilerin ilhamıyla
tasarladığı
denizaltının planlarını Çarlık Rus Donanması Bilim departmanına
gösterir ancak rededilir.1864’te geliştirdiği tasarımını
kabul ettirir ve muhtemelen buharlı olan 365 tonluk bu denizaltının
inşasına başlanır. ilk tecrübesi 19 Haziran 1866’da
yapılır.Tecrübelerin başarılı olmasına rağmen otoritelerin desteğini
alamayıp “Deneysel”
olarak kalmıştır.Sistemleri ile Rus yapımı ilk denizaltı olarak
anılmaktadır.
1863
Bir kaç American Submarine şirketi yatırmcısı kongreye bir
denizaltı teklifi götürdüler.Fakat A.Lincoln
reddeder.Tamamlanması 1866'ya, savaştan sonraya
ertelenen Scovel Meriam ve Oliver Halstead'ın
Intelligent Whale adı verilen denizaltıları
1869'da denize iner.Görünürdeki
sahibi O.S.Halstead tarafından donanmaya satılmaya çalışır.1872'de
satın alım denemleri başarısız olur.
1864
Juan Carlos Federico Blume y Othon,Peru’da “El
Toro” adını verdiği bir denizaltı yaptı.
Elle çevrilen kranka bağlı
pervane ile gidiyordu.
1864 Wilhelm Bauer,o yıllarda henüz yaygın olmayan içten yanmalı
makinaları denizaltıda kullanmayı düşündü ve denizaltıyla
ugraşan ülkelere önerdi.25 yılınıda bu makinayı geliştirmeye
harcadı.Halktan biri olması ve otokratik kişiliği donanmalardaki
aristokratlarca sevilmiyordu.İmkan bulamadı.1875 Bavaria'da öldü.
1860'ların
ortalarında Avusturya donanmasından Yüzbaşı Giovanni Luppis,saat
mekanizması kullanarak buharla çalışan ve arkasındaki tellerle
uzaktan kumanda edilebilen,patlayıcılı yarı robot bir araç geliştirdi.Aracın
en büyük özelliği patlayıcının tabancasına bağlı
pervaneydi.Araç ilerlerken pervane dönüyor
ve tabancayı kuruyordu.Böylece belli bir mesafe gittikten sonra tabanca
aktif hale gelip,silahı kullananın emniyeti sağlanmış
oluyordu.Amirlerinin silahın pratikliği hakkındaki şüpheleri
üzerine Luppis,Adriyatik kıyısında Fiume şehrinde bir firmada
gemi mühendisi olarak çalışan Robert Whitehead ile birlikte çalışmaya
başladı ve 1868'de "auto-motive torpedo"'yu yaptılar.İlk torpido
8 kilo patlayıcısı ile beraber 135 kilo ağırlığında idi.48
bar basıncındaki sıkıştırılmış havanın çevirdiği pervane
ile 10 kilometre hızla 180 mt.gidebiliyordu.Yaptıkları ikinci torpido,83 bar hava ile 270 mt.
gitti.Torpidoyu silindirik lançerden basınçlı hava ile atıyorlardı.Prototip torpidolar, sabit dümen açısı ile düz
gidiyorlar fakat derinliği koruyamıyorlardı. Whitehead bu
problemi su basıncındaki değişimlere tepki gösteren bir
mekanizma ile çözdü.Bu düzenek,sıkışmış havayı yatay dümenlere bağlı
pistonlara gönderip-keserek torpidonun umkunu sabit
tutuyordu.1869'da
torpido üretime hazır hale geldi.5 metre boyunda 35 kg. patlayıcısı
ile 15 km. hızda 360 metre gidebiliyordu.Atölyede bu silahı
inceleyen İngiliz'ler,Whitehead'i İngiltere'ye çağırıp silahın
tüm haklarını satın aldılar ve üretime başladılar.
1864
İspanyol’lar Narciso Monturiol/Juan Monjo i Pons
yapımı
Ictineo-II
adını verdikleri denizaltıyı 10 Şubat’da denize
indirdiler.
1864
Juan Carlos Federico Blume y Othon,Peru’da “El
Toro” adını verdiği elle çevrilen
kranka bağlı pervane ile giden bir denizaltı tasarladı.Chicha
Adaları savaşından sonra Peru donanmasi icin teklif goturdu ama 1866
daki ispanya ile olan savaş bitmek uzere iken,1864’te ortaya attığı
bu fikir gerçekleşmedi.Şili ile olan savaş esnasinda tekrar teklif
götürdü donanmanın kabul etmesiyle kendi kaynakları ile finanse
ettiği denizaltıyı inşa etmeye
1879’da Piura-Piata Northern Railroad’da
başladı 14 Ekim 1879’da yapımı tamamlanan ve test dalışı
yapılan gemi 7.5 ton,15 metre boyunda olup 24 metreye dalabiliyor ve
10 kişinin çevirdiği kranka bağlı 3 kanatlı pervane ile 4 knots
sürat yapabiliyordu.Sarı metalden imal şnorkel boruları ile hava
sirkülasyonu mevcuttu.
1880’de
Callao’ya getirilen gemi Peru Savunma Bakanı ile yarım saat dalarak
kendini kabul ettirmiştir.San Lorenzo adasında demirli Şili gemileri
Almirante Cochrane or Blanco Encalada ‘ne 12 metre
derinden çektiği iki zaman ayarlı torpido ile saldıracak olan El
Toro, casusların istihbaratı sonucu gemilerin gitmesiyle harekatını
gerçekleştirememiştir.16 ocak 1881’de Miraflores savaşından sonra
Peru’nun yenilmesiyle hizmet dışı kalmıştır.
1865 I.F.Alexandrovsky
ilk Pervaneli Mayını
yaptı.
1866 I.F.Alexandrovsky
Basınçlı Hava Motoru ile giden denizaltı yaptı.
1866
Alman mühendis Karl Flach “Flach” adında
11 personelin pedal çevirerek yürüttüğü 50 tonluk 12,5 metre boyunda
2.5 metre eninde bir denizaltı yaptı. Başarılı denemeden sonra 3
Mayıs 1866’da Valpariso’daki
bi denemesinde 50 metre batmıştır.25 Nisan 2007’de bi kütle bulunmuş
ama dip yapısındaki tortudan dolayı emin olunamamiştır.
1866 Alman Nikolaus August Otto ve Eugene Langen ilk
içten yanmalı 4 cycle
makineyi
yaptılar.
1867-1868
Whitehead
Avusturya için Vee-Twin hava motorlu 14-16"çap. 200-500yd.menzilli 675 lb.'lik
torpidolar ile denemeler yaptı.
1869 Admiral Radford
automobile torpidonun üretilmesini ister.
1870
Yılında Jules Verne "Denizler altında 20.000 fersah"'ı yazdı.Verne
tarafından suyun 32 feet derinlikte
0.0000436 oranında
sıkıştığı saptandı.
1870
Amerika’da
torpido çalışmaları Rhode Island’da test istasyonunun kurulmasıyla
başlar.İlk denemeleri Whitehead’in elde ettiği performansta gerçekleşir.Savaş
başlığı ~90kg’a kadar dinamit patlayıcısıdır.
1870 Rhode Island torpido
fabrikasında geliştirilen prototip 14” çap,3 mt boy,70 lb.patlayıcısını 9 knots
ile 400 yarda’ya taşır haldeydi.
1870 Portsmoth’da George Quick 2000 yarda gidebilen 24” çapında bir torpido
yaptı.Deneme başarısız oldu.
1871
Yılında ABD Whitehead lisansı ile Rhodeisland - Newport Donanma Torpido
istasyonun'da torpidonu denizdeki testlerine başladı.Bu
silah beraberinde yeni
bir ufak-hızlı muhabere gemisi tipinide getirdi."Torpedo
Destroyer" adını alan bu gemi tipinin donanmalara marjinal bir faydası
oldu.Torpido'nun denizaltı gemisinden atılmasının
daha etkin olacağının anlaşılması üzerine bir süre
sonrada tarih sahnesinden silindi.
1871
7 knot yapabilen 300 yd.giden bir torpido düz seyretmediği için
başarısız oldu.
1872
Ramus suüstünde 35 knots ile giden roket-torpido denedi.
1872
Woolvich Torp.Atölyesin’de 12 knots ile 600 yd.menzili olan,aksi dönüşlü
çift pervaneli,16” çapında Mk-I üretildi.
1872 Whitehead Woolwich’teki firmayı satın aldı ve adını Silurifico yaptı.
1872 Whitehead torpidosunu Fransa ve Almanya'yada sattı.
1873 Belçikalı mühendis Zénobe Gramme
ilk
Dinamo'yu
icat etti - geliştirdi ve ticaretini yaptı.
1873’te
silahı Fransa’da pazarladı.26 January 1875 günü
St.Tropez’de açtığı "Torpedofabrik Whitehead & Co. [Fabbrica di
torpedini Whitehead & Co]" fabrikası
ile Weymouth fabrikası; 1873’te
İtalya ve 1875’te Almanya’ya,Danimarka’ya,İsveç ‘e ,Norveç’e, 1876’da
Rusya’ya ve 1877’de
Portekiz,Arjantin,Belçika,Şili,Brezilya,Hollanda,Yunanistan ve Türkiye’ye
torpido üretti. Weymouth torpidoları 1.Dünya savaşında Kraliyet donanmasında
servise girdi.
1873
John Ericsson;sahilden kablo ile elektrik alan, 2 aksi dönüşlü pervanesi
olan,hafif şamdıralı başarısız bir torpido denedi.
1873
Rhode Island’da Barber; 12”çapında,2,5 mt.,48 lb.patlayıcılı ve 287 lb.
ağırlığı olan, bir sualtı roket-torpido denedi.
1873-1880
arası Peck,Yarrow tersanesinde buharlı;Hall buharlı ve Cunnigham roket-torpido
denedi.
1874 İrlanda'lı göçmen okul öğretmeni John Philip Holland ABD Deniz.
Kuvvetleri'ne 3,3 metrelik pedallarla pervanesi döndürülen ilk denizaltı
çizimlerini yolladı.İlgilenilmedi.
1875 Alman Nikolaus
August Otto 4-stroke karbüratörlü makinayı yaptı.
1876
14” çapında 4,5 mt
boyunda Basınçlı hava ile çalışan,602 lb.ağılığında,17 knotS süratle 440 yarda
gidebilen torpidoları Whitehead Fiume 14
modeli benzeri Fosfor bronz gövdeli bir
orta sıklet orta menzil torpidoydu.1883’te hafiflemiş ve 21 knot ile 640
yardaya 44 lb.harp başlığını taşır performansa geliştirilmişti.
1876-1897
arasında çeşitli
gemi tipine uygun 14”,16”,18” çapında 4-6 metre boyunda,Brotherhood 3 silindir
Radial Hava Motoru ile donatılmış 20-30 knots süratle 600-800 yd. gidebilen 30
ile 188 lb.harp başlığı olan bazıları 3 kanat pervaneli torpidolar üretilmiştir.
1877
Stepan Karlovich Dzhevetsky
(Dzjevetski),tek kişilik bir pedallı denizaltıyı Odessa’da inşa
edip,1878’de denedi.
1878
Türk-Rus savaşında torpidonun Savaşta ilk kullanımı 25 Ocak gecesi bir
haberleşme gemimizedir.
1878
Geoge Garred,pervanesi elle çevrilen ilk denizaltısını yaptı.
1878
Güneyli bölgesinde, Pontchartrain
gölünde, onların bir denemeleri olan bir denizaltı bulundu.Pioner
I?
1878 Holland,İrlanda devrimcilerinin bir kolu olan Fenian'ların
sponsorluğunda,tasarladığı
Holland I'i
Albany City Iron Works-New
York’da inşa etti.Boyu 4.5 metre, eni 1 metre ve 2.5 ton ağırlığında
ve 4 hp. gücündeki sıkıştırılmış hava ile çalışan
Brayton motoru
olan denizaltı 6 Haziran 1878
denemelerinde denizaltıya para yatıran İrlanda Fenian
Kardeşlik Üyelerinin
önünde 12 metreye dalarak başarılı sonuçlar aldı.Bu sonuçlar,daha savaş
gemisine yakın
daha büyük bir denizaltı için Holland'ı
cesaretlendirdi. Paterson Museum’da sergilenmektedir.
1878
Geoge Garred,pervanesi elle çevrilen ilk denizaltısını,Resurgam
I’i yaptı.
.
1879’da
Stepan Karlovich Dzhevetsky (Dzjevetski) ikinci denizatlısını 4
kişilik Nr.2 “Keta”yı Nevsky Fabrikası-St.Petersburg’da
inşa etti.
Fransız denizaltı tasarımcısı Claude
Goubet sistemi olarak bilinen dalış ve satıh
esnasında tekne kararlılığını sağlayan
pruvada düşey
ve pupada
yatay yönlendirilebilen
birer pervanesi vardı.Kayan ağırlıklarla trim yapılmakta
ve ilkel bir periskobu bulunmakta idi.No.2
ile aynı yapıda fakat tek pedallı kranka baglı tek pervaneli No.3
dizaynını inşa edip,Çar III.Alexander’a Silver Lake Gatchina’da gösteri yaptı ve bu
botların kıyı savunmasında kullanılması düşünülerek 50 bot siparişi
aldı.1881’de siparişi teslim etti.Bunlardan biri St.Petersburg
Central Museum’dadır.
1879 Alman Karl Benz 2-stroke makinayı inşa etti.
1879 Kasım'ında
George Garret'in,Brittannia
Engine Works and Foundry
Birkenhead'de (UK) denize indirdiği ve 24
Şubat 1880'de denediği 3 kişilik tasarımı "ResurgamII",
buhar gücü ile çalışmaktaydı.Boyu 20mt,genişliği 3mt. olan
60 tonluk gemi; satıhta iken depoladığı buharı, dalmış
durumda pervaneyi çevirmek için kullanıyordu.İçerdeki hava
personele 6 saat yetiyordu. Bu deneme esnasında çıkan fırtınada
batan Resurgam'ın enkazı,1995 Kasım'ında St.Andrews Üniversitesi
Arkeoloji Dalış ekibi tarafından bulunmuştur.
1880
John Erricsson;16”çapında,8 mt.boyunda,61 knots ile 100 yd
gidebilen,300lb. patlayıcılı 1500lb. roket-topido denedi.
1880
Paulson; Kızgın Steam-Kuru buharla çalışan,pusula ve elektrikle
kontrol edilebilen bir torpido denedi.
1880
Borden;Benzinle 2000 yarda giden torpido denedi.
1880 Berdan[Borden] ;200 libre
patlayıcısı-harp başlığı olan roket-torpido denedi.Torpido iki
bolümlüydü.Hedef gemi etrafındaki ağa takılıp gevşetecek teknesi
ve ondan ayrılıp ağı gecek silahından oluşuyordu.İtiş gücü
roketin egzostuna yakın tirbün ile aynı şafta bağlı pervaneler
ile sağlanıyordu.Başarısız bir silahtı.İngiliz istihbaratına
göre Türk Donanmasında denemeler yapılmıştır.
1880
Lay-Haight ,Basınçlı CO2 yerine Benzin denediler başarısız
oldular.Bu da telle sahilden kontrol ediliyordu.
1881 Holland,İrlanda Fenian Kerdeşlik örgütü tarafından fonlanan Fenian Ram ismini verdiği makinalı tüfeği olan 10 metre boyunda
ve 19 ton ağırlığındaki denizaltıyı Delameter Iron Company-New
York'ta denize indirdi.Holland II olarakta bilinen denizaltının
denemeleri 2 yıl sürdü.15 hp.benzin motoru ile satıhta 9 knots sürat
yapabiliyordu ve 15 metre derinliğe dalabiliyordu.1883'te Fenian'lar illegal ilan
edilince teknelerini çaldılar. Holland'da bir daha onlarla çalışmadı.
1883 Fenian Ram inşası ve denemeleri sırasında inşasını yürüttüğü
5 metrelik 1 ton ağırlığında
olan Holland III’ü
denedi .
1883 Holland ve arkadaşları,Hindiçin ile savaşta olan Fransa'ya
denizaltı satmak üzere Nautilus Submarine Boat Company'i
kurdular."Holland
IV-Zalinski Boat" adını verdikleri Hybrid
camera lucida-İlkel periskop ile donatılmış prototip
denizaltıyı yaptılar ancak 1885'te denize indirilir iken hasar gördü.Onardılar
ancak denemeleri
esnasında savaş bitince Fransa almaktan vazgeçti şirkette iflas etti.
1884
Weeks, 40 yarda menzilli satıht giden roket-torpido denedi.
1884 Stepan Karlovich Dzhevetsky (Dzjevetski) 1879’da yaptığı 50 bottan
birini tek kranka bağlı tek pervaneli yaptı ama başarısız oldu.Bunun üzerine bu 2
kişilik Tip NR.2'yi, batarya ve 1.8 hp.elektrik motoru ile donattı
ve Tip Nr.3 olarak sınıflandırdı.4 knots
hızda 10 saat gidebiliyordu.İlkel periskobu ve Hava tüplerinde taze
havası vardı.Büyük ihtimalle Elektrik motorlu ilk denizaltıdır.
1884
Amerikalı Josuah H.L. Tuck'ın,24 Nisan 'te patentini aldığı
denizatlısı “Peacemaker”,hava
bölmesinin (Üstüvane)
planlandığı ilk denizaltıdır.Düşüncesi; “Dikey”
pervanesininde yardımıyla hedef
geminin altına gelen ve omurgasına yaklaşan denizaltının içinden bir kişinin pompalayarak sağladığı solunum havası ile
"hava bölmesinden" çıkıp geminin omurgasına bomba koyacak
olan dalgıç ile harekat yapılması idi.1884'teki denemelerinde umduğu sonucu
alamayınca bu bölmeyi kaldırdı ve 1885'te itici gücü değiştirdi.Denizaltıyı
600 kg kostik soda'dan elde
ettiği kimyasal buharı kullanarak 5 saat süreyle sualtında ve
satıhta gidebilen bir hale getirdi.Akıl hastanesine "kapattılar!"
1885 Gottlieg Daimler ilk benzinle çalışan 4-cycle makineyi dizayn
etti.
1885
Wood-Haight iki şamandıraya asılmış Brotherhood 3-silindir hava
motorlu torpido denediler.
1885
Hudson Maxim buhar gücünün tellerle torpidoya iletildiği Brennan
torpidoya benzer itiş sistemi suyu pompalamaya dayanan başarısız
bir deneme yaptı.
1885
yılında 33 yaşındaki İngiliz mühendis Garrett, üçüncü
denizaltıyı yapabilmek için İngiltere’de finansman bulamayınca, ünlü
İsveçli silah fabrikatörü Thorsten Vilhelm Nordenfelt’den yardım
almıştır. Nordenfelt’in fabrikalarında inşa edilen denizaltı,
fabrikatörünün adı
ile
anılarak, 1 numaralı Nordenfelt denizaltısı ismini almıştır . George
William Garrett’ın üçüncü (1 numaralı Nordenfelt) denizaltısı,
Stokholm’da tezgaha konmuştur.
Denizaltıya
100 beygir kuvvetinde bir Compaund buhar makinesi yerleştirilmiştir.
Bu suretle su üstünde 9 mil süratle hareket edebilmiştir. 355
milimetrelik (14 pus) bir de
torpido kovanı monte edilmiştir.
Puro şeklinde olan 1 Numaralı Nordenfelt denizaltı gemisinin boyu 64
ft., genişliği 9 ft., yüksekliği 11 ft.dir. Üzerine bir insan
kafasının girebileceği büyüklükte camdan bir kubbe monte edilmişti.
Kubbenin iki tarafındaki çıkıntılar da dikkate alındığında geminin
genişliği 12 ft.e ulaştığı anlaşılmıştı. Gemi çelikten inşa edilmiş
olup üçer ft. aralıklı
kemerelerle dizayn edilmişti.
100 kadem
(30 metre)
su tazyikine dayanacak şekilde inşa edilmiş
olan
denizaltı, stim ile çalışan 2 silindirli bir makineye ve 2 adet de
küçük stim makinesine sahipti. Bu makineler dalmaya ve satha çıkmaya
yarayan 2 adet amudi pervaneyi tahrik etmeye, gemi satıhta bulunduğu
zaman, kazan önüne ve geminin dahiline hava veren ventilasyon hava
körüklerini çalıştırmaya yaramaktaydı.
1885 Claude Gaubet'in
Paris'te yapıp Cherbourg'ta denediği; 5mt boyunda, 1mt eninde, 1
ton ağırlığındaki,
Laurent-Cély
bataryalı denizaltısı Gaubet-I'in bir torpidosu-esasında mayını vardı.Hedefe
sabitlenen mayının emniyetli mesafeye gidilip kablosu vasıtasıyla
elektrik akımı ile patlatılması düşünülmüştü.Geminin denge problemi
çözülemediğinden proje başarısız olmuştur.
1886
Patrick;22”çap-14mt boy,6000lb. ve 21kts ile 2000 yarda giden,Broth.3-cyl.hv.motorlu,şamandıra
asılı torp.denedi.
1886
yılında,Ash & Campbell,İngiltere Tilbury'de;20 mt. boyunda, 2,5mt.
eninde 50 tonluk akü grubu-batarya ve
elektrik motorlu denizaltıyı:
Nautilus'u inşa ettiler.Her iki bordasındaki
5'er silindiri içeri
çekmek suretiyle geminin hacmini azaltarak dalıyorlar, tersini
yaparak yüzeye (Satha) çıkıyorlardı.
1887
ABD Donanması ilk Denizaltı dizayn yarışmasını duyurdu.1000
beygir gücünde bir dizayn isteniyordu.Nordenfelt,Joshua Tuck
ve
P.Holland
katıldı.2miyon $’lık ödülü Holland kazandı ama sözleşmenin
içeriğinin belirsizliği yüzünden ödül verilmedi.
1887 Nordenfelt,30 metreye dalabilen satıhta 14 knot süratle 1000 mil
gidebilen buharlı
Nordenfelt
IV'ü yaptı ve Rusya'ya sattı.Rusya'ya giderken rotasından
çıkıp 18 Eylül 1888 günü
Jutland sahilinde karaya
oturunca Rusya almaktan caydı.
1888
Nordenfelt;29Ӎap,5000lb.ve 16kts.ile 4000yd.giden elektrikli telle
dare edilen şamandıralı torpido denedi.Başarısız oldu.
1888
Suüstünde buhar makinaları ile seyir yapan ve sahip olduğu büyük
sıcak su sarnıcı sayesinde denizaltında kısa süre kalabilen,
makinalı tüfek
ve
torpido kovanına sahip olan ilk denizaltıyı ise Nordenfelt,1885'te
Resurgam deneyimlerini ileri götüren İngiliz mühendis Garret ile
işbirliği yaparak İsveç’te gerçekleştirmiştir. Nordenfelt-I ismini
alan bu gemi o ana kadar muhtelif memleketlerdeki çalışmalarda
dikkate alınarak inşa edilmiştir.60 tonluk denizaltı;19.5mt boyunda,
2.75 mt çapında idi 160 mil satıh menzili ve max 15mt derinlikte 15
knot hızı vardı. Denizaltı, aralarında Osmanlı İmparator'luğu
temsilcisininde bulunduğu denizci devlet temsilcilerine Kopenhag
yakınlarında gösteride bulundu. Osmanlı imparator'luğu temsilcisi
teknenin savaş kıfayetine haiz olmadığı ve bilhassa akıntılı sularda
vazife görmesinin şüpheli olduğu şeklinde bir rapor hazırladı. Buna
mukabil Yunan hükümeti bu denizaltıyı satın aldı. Yunanistan’ın bir
denizaltıya sahip olması
ve Osmanlı Devleti’ne karşı geleceğinin kesinleşmesi, denizden sahil,
adalar ve Selanik yönüne gidecek nakliye gemilerine ve Donanmaya
darbe vuracakları istihbaratının alınması sonucu, zamanın padişahı
II. Abdülhamid aynı geminin geliştirilmişi ve üçer torpido
atabilecek özelliklere
sahip
,
parası kendi ödeneğinden ödenmek ve iki buçuk ay içinde İstanbul’da
teslim edilmek şartları ile her biri 11.000 sterlin değerinde iki
adet denizaltının alınmasını istemişti.
Yapılan
görüşmelerden sonra Vickers&Armstrong firmasına,boyları 30 metreye
uzatılmış,
250 beygir gücündeki buhar makinesiyle suyun yüzünde 12 kts. sürati
olacak, içinde iki Nordenfelt topu ile 355 milimetrelik iki torpido
kovanı bulunacaktı. İki tanesinin fiyatı, denemeleri sonunda isteğe
uygun teslim edilmek şartı ile 36.000 Türk Altın Lirası’ydı.
Ve teknik
bakımdan daha tekamül ettirilmiş 2 Nodenfelt-II ve III (Bazı
kaynaklar “Tip”’i esas alarak iki gemiyede Nordefelt II demekte)
sipariş edildi.
Mürettebatı bir
kaptan,
iki makinist ve bir ateşçiden ibaret olacaktı.
Denizaltılar
İngiltere’de
:
Lancashire Barrow-In- Furness’de
Barrow
Gemi İnşa Fabrikası(Vickers,
Sons & Maxim Ltd.) 143 inşa numarasıyla inşa edilerek parçalar
halinde
30 Mart 1886 tarihinde gemiye yüklenmiş ve 5 Mayıs 1886’da
İstanbul’a
getirilmiş ve Taşkızak
tersanesi
Valide kızaklarında monte edilmiştir. 1886 ve 1887
yıllarında denize indirilen denizaltılara Abdülhamid ve Abdülmecid
isimleri verilmiş.
Abdülhamid
6 Eylül 1886 tarihinde denize indiği halde,
Abdülmecid
ancak 11 ay sonra 4 Ağustos 1887 tarihinde denize indirilebilmiştir
Ancak
Abdülmecid bitirilememiş Camialtına bağlanmıştır.
05 Şubat 1887
günü
Komutan Yüzbaşı Halil Develioğlu ( İstanbul
) Komutanlığında Yapılan Abdülhamid'in tecrübelerinde gemi personeli
gemilerini çabuk kavradılar. Tecrübe seyirlerinde firma personelinin
hatalarını bulacak kadar kabiliyet gösterdiler.
Geminin tecrübelerinde baş ve kıç trimi dengeli olarak tutulamamış,
yine mukaveleye göre suyun altında 10 kts. süratle gitmesi
gerekirken ancak 2.5 kts. yapılabilmiş ve bunun üzerinde daha fazla
bir sürat yapılamayacağı kanaatına varılmıştı.
Türk
mürettebatın gemiye yabancı personel olmadan dalış yaptırmaya
muvaffak olmalarından sonra Abdülhamid denizaltısı İzmit Körfezinde
gece ve gündüz hücum talimleri ve torpido atış eğitimleri yapmıştır.
Abdülhamid denizaltısının eşi olan Abdülmecid de, 4 Ağustos 1887
tarihinde denize indirildikten
5 ay sonra
ilk dalış tecrübesini
23 Ocak 1888 günü İzmit önlerinde yapmıştır.Hitamında
1888 yılında, Sarayburnu önlerinde dalarak akıntıya karşı Üsküdar
önlerinde demirlemiş boş bir gemiye yaklaşmış ve torpidosunu atıp
gemiyi batırararak yabancı devlet temsilcilerine gösteride
bulunmuştur. Torpidonun çıkışı sırasında ağırlık değişimi yüzünden
dengesi bozulmuş ve kaza atlatmıştır. Bu olay dünya denizaltıcılık
tarihinde bir denizaltı gemisinden ilk defa seyyar torpido atılarak
bir suüstü gemisinin batırılışı olayıdır. Bu olay yankı yapmıştır çünkü
periskopsuz bir denizaltı gemisinin lumbuz camından nişan alınarak
atılan bir torpidoyla büyük bir su üstü gemisi batırılmıştı..Bu
başarı üzerine denizaltıcılar padişah II. Abdülhamit’ten taltif
beklerken denizaltılar
padişah emri ile tersane rıhtımına bağlandılar ve daha sonra da 3
Mart 1893’de denizaltıların korunmaları için Sütlüce eteğinde
yaptırılan kızağa çekildiler
.Gemiler bir
daha dışarı çıkarılmadı. Orada çürümeye terk edildi.
1887-1888 Nordenfelt/Garret denizaltılarının sualtında yürütme gücü
yetersizliğinin saptandığı sıralarda İspanya’da genç bir deniz
subayı Yzb. Peral,Queen
Maria Cristina’nın onayı ile
Arsenal de la
Carraca (Cadiz) tersanesinde; 22 mt boyunda 3 mt eninde sualtında 2
adet 30 HP. elektrik motorları ile götürülen modern anlamda
dizayn-inşa ettiği denizaltısının torpido denemelerinde başarıyla 3
Whitehead torpidoyu ateşlemiş olmasına rağmen; Cristóbal Colón
harp
gemisine hucum gösterisi esnasında kulesinin uzaktan görülmesi ve
valf arızasına saplanan teknik heyetin olumsuz raporu artı
İspanya Deniz
Kuvvetleri'nin tutuculuğu-ilgisizliği nedeni ile bu denizaltının
seri inşa safhasına geçilememiştir.
Cartagena’da sergilenmektedir.
İspanya’daki bu çalışmalar sırasında Fransa’da da
denizaltı dizaynları üzerinde dikkate değer çalışma ve gelişmeler
olmuştur. Bunlardan;1885'te Claude Goubet'in
Goubet-I'ini,1888'de Fransız Deniz Kuvvetleri için Gustave Zede’nin inşa ettiği
Gymnote’u,1893'te anısına yapılan
ve tatbikatta
demirli gemiyi torpido ile batıran "Gustave
Zede"yi ve uluslararası bir yarışmayı kazanan Maxime Laubeuf'ün
Narval’ını denizaltı dizaynındaki gelişmelere katkılarından dolayı
sayabiliriz. Bu botların deneylerimden alınan dersler, geleceğe ışık
tutmuştur.Bilhassa Laubeuf isimli bir mühendisin geliştirdiği Narval
ismi verilen denizaltı ile büyük aşama yapılmıştır.Anılan yarışma
1896'da Fransa Deniz Bakanlığının açtığı bir yarışmaydı.Koşulları;denizaltının
ağırlığı min 200 ton,min 100 mil menzilli,satıh sürati 12
knots ve dalmış sürati 8 knots olarak belirlenmişti.29 tasarımın
katıldığı yarışmayı
1899 yılında denize indirilen Narval
kazandı.
Narval’ın getirdiği yeniliklerin başında satıhta ve sualtında
iki ayrı yürütücü güç sisteminin kullanmasını sayabiliriz.34 mt.boyundaki Narval,satıhta 220 Hp. gücünde sıvı yakıtla ısınan
buhar makinası ve dalışta 80 Hp. gücünde elektrik motoru ile
gidiyordu.Menzili;satıhta 11 knots ile 400 mil,7.5 knots ile 500
mil,dalışta 7.5 knots ile 25 mil ve 5 knots ile 62 mil idi.Dalma ve yakıt sarnıçlarının yerleştirilebilmesi için
çift tekneli inşa edilen ilk denizaltıdır. Zayıf yanı buharlı
sistemi idi.Dalışta bot atmosferinde ısı artışına ve satha çıkışta
tekrar buhar üretiminin başlamasına kadar zaman kayboluyordu.Rus Stepan
Karlovich Dzhevetsky (Dzjevetski)nin buluşu olan değişik sistem 4 tane torpido düşürme yatağına
(kovana) sahipti. Narval 1900 yılında Fransız Deniz Kuvvetlerinde
hizmete girmiş iki tekneli
modern denizaltıların atası olmuştur.(Mukavim
ve Form tekne ilerde açıklanacaktır.) Resimde
yine M.Laubeuf’ün dizayn ettiği diğer bir denizatlısı "L'
Anguille" görülüyor.
1888
Rusya'nın satın aldığı 160 tonluk denizaltı;Osmanlı hükümetinin
Abdülhamid ve Abdülmecit ile beraber ısmarlamış 3.denizaltı olabilir
mi?Bir kaynağa göre Osmanlının almaktan vazgeçtiği 160 tonluk bir Nordenfelt
denizatlısını Rusya almış ama Rusya’ya giderken Batık denizi’nde
rotasından çıkıp kaybolmuştur.[Muhtemelen Osmanlı Hükümetini
almaktan vazgeçtiği 160 tonluk bu denizaltı Nordenfeld IV
olabilirmi.!? Denizaltıcının yorumu: Ayrı denizaltılar
olduğudur ve Osmanlının 3.denizaltısı olduğuna dair başka kaynak
bulunamıştır.Tarihlerin yakın olması;Osmanlı hükümetinin
160 tonluk denizatlıyı
almaktan vazgeçişi ile (Abdülhamid denizaltısının Halice kapatılması
olayınında işaret ettiği) Osmanlının denizaltı silahından vazgeçişi, eş
zamanlı olabilir-ki Ruslar, Nordenfelt IV kaybını telafi
etmek için Osmanlının vazgeçtiği yapımı bitmiş botuda
Vickrs firmasından?
almış
olabilirler.Hem bu denizaltı kaybolmuş diğerinin mevkisi belli (Jutland’da
rotadan çıkıp karaya oturmuş) ayrıca tonajlarıda tutmuyor..]
1888 Gustave Zede'nin
[Amiral Aube'nin onayı ile] Toulon yakınlarında
Arsenal of Mourillon'da inşasına başladığı Gymnote,20
Eylül'de denize inmiş 17 Kasım'da denemelere başlamıştır.20 metre
boyunda ve 30 ton olan
Gymnote'un,400 amper/saat enerji veren ve dalışta
Yüzbaşı
Krebs’in dizaynı 55hp.gücündeki tek elektrik motoruyla
8 knot hıza ulaştıran 540 adet 17.5 kiloluk Alkalin çinko potas
pilleri
sahilde şarj edebiliyordu.Satıh
menzili 10 knots ile 83 kilometre,6 knots ile 220 kilometre
idi.1911'e kadar olan hayatında daha gelişmiş pil gruplarının
denendiği ve ciddi kazalar atlalatan Gymnote,bir gösteride hiç
görünmeden Jaurequiberry ismindeki eski bir savaş gemisini batırmıştır.
1888
U.S. Donanması 2. yarışmasını duyurdu.Nordenfelt,Tuck ve
Holland katıldı.2 milyon dolarlık ödül yine P.Holland’ın
oldu.Nordenfelt denizaltıya ilgisini yitirdi,Tuck akıl hastanesine
gitti ve Donanma sekreterliği parayı suüstü gemilerine kaydırınca
Holland yine parayı alamadı.Günlüğü 4 $ ‘a Teknik ressamlığa
başladı.
1889 Claudet Gaubet Gaubet-II'yi denize indirdi.
1889
Sims-Edison 12kts ile 3500yd.giden ve 400lb.patlayıcılı elektriği
sahilden alan şamandıralı Ericsson torpidosu denediler.
1890 Makine gücü
ile çalışan denizaltı olan Nordenfelt’de dizayncıların büyük
çabalarına rağmen güvenilir bir derinlik kontrolu sağlanamamıştır.
Dalma ve sıcak su sarnıçlarının büyüklüğü dolayısıyla
personel için çok az bir hacim kalmıştır. Bu serbest hacimdeki havanın
ise,150°f’a kadar ısınması ve kazandan gelen duman dolayısıyla
sağlıksız ortamın oluşturması ile personelin sualtında kalış süresini kısaltmıştır. Buna rağmen
Nordenfelt sebat etmiş ve 1890’da dizaynlarını Almanlara satmıştır.
Almanlar, bu dizaynda inşa ettikleri ve
WI ve
WII ismini
verdikleri botlarda başarısız olmuşlardır.
1890
ABD Howell torpidolarını kullanmaya başladı.
1890
Whitehead, Vickers Armstrong Ltd. In . desteği ile Weymouth’ta
fabrikasını açtı.
1892 Rudolph Diesel ilk içten yanmalı
dizel makinayı
keşfetti ve bir
yıl sonrada makinayı yaptı.Mazot ile çalışıyordu.Makina,nerdeyse
mucidini öldürecek patlamayla hayatına başladı.
1892
George Baker’ın denizaltısı denize indi.
1893
Haziran'ında,Fransa'nın büyük Gustave Zede denizaltısı
denize indi.1890 yılında Fransa hükümetinin Denizcilik Bakanı M.Barbey Gustave Zede'nin asistanı Ramazotti'den büyük bir denizaltının inşasını
istedi.Toulon'da Mourllion tersanesinde
Sirenne
adı ile denizatının
inşasına başlanmış ancak
Gymnote'u tasarımcısı Gustave
Zede ölünce anısına ismi değiştirilmiştir.Denizaltıda alısılmış
"Cigar" gibi iki ucuda sivri biçimin dışına çıkılmış,asimetrik
biçimde günümüz yapı tarzında yapılmıştır.76 adet çemberin
oluşturduğu silindirik iskeletin üstüne korozyona dayanıklı
metal plakaların kaplanması ile 53 mt. boyunda ve 4 mt. enindeki gövde
meydana çıkmıştır.266 ton ağırlığındaki gemi, tek pervane şaftı üzerindeki
iki elektrik motoru sayesinde gidiyordu.720 adet pilden oluşan
130 ton ağırlığındaki bataryası 1800 amper 300 volt
verebiliyordu.Periskobu ve pruvada 1 torpido kovanı bulunmakta
idi.
Elektrik
motoru ile pervanenin döndürülmesi işin yarısı idi.Bataryaların şarjı
sahilden yapılıyordu.Bu yüzden bu denizaltıların görevleri "liman
savunma" olarak biçimlemişti.
1893
yılında ABD’de denizaltıya ilgi duymaya başlamış.Açılan
200.000 dolar ödüllü yarışmaya
Simon Lake,Philip Holland
ve
George C.Baker
katılmışlardır.Yarışmayı
P.Holland kazandı ama inşası
1895’e kadar gecikecekti nedeni Baker’ın politik oyunlarıydı.Denizaltısının,
Holland’ın tasarımının inşasına geçilmeden denenmesini
istiyordu.Baker'ın denizaltısı buharlıydı.Boyu
16mt.,genisliği 3mt.,20 ton olan bu gemi 12mt.'ye dalabiliyordu.Dalışta
kullandığı elektrik motoru,satıhta
bir dişli ile jeneratör fonksiyonuna sahip oluyor ve bataryayı
şarj edilebiliyordu.Pervanelerin yeri geminin her iki bordasının
ortasında ve 4 yöne
dönebiliyordu.Gemi
pratik bulunmadı.Günümüz araştırma denizaltıları olan
Batiskaf'ların pervaneleri bu özelliktedir.
Holland’ın
en büyük rakibi olan Simon Lake isimli mühendisde deniz dibinde
aynen uçakların iniş takımları üzerine yürüdüğü gibi
tekerlekler ile yürütülebilen ve esas olarak sualtı kablolarını
kesmek, mayın manialarını taramak gayesiyle
Argonaut jr.
isimli benzin
motorlu ve su üstünde kalan uzun bacası bir denizaltı dizayn etmiştir. O yıllarda Lake, denizaltıların
açık denizlerde gemilere hücum ve onları imha edebilecek bir
silah olabileceklerini düşünemiyordu.Onun dizaynıda tekerlekleri
yüzünden kabul görmedi.Lake,tasarısını geliştirdi
ve
çok fonksiyonlu <<"Argonaut I" adını verdiği bu denizaltıyı 1897de
Baltimore'da
denize indirdi.12 metre boyunda 3 metre enindeki bu geminin
personeli 4 kişidir.30hp.
Benzin motoru vardı.1898de Chesapeake körfezinde,dalışta ve satıhta 2000 mil seyir yapmıştır.1899'da
bunu geliştimiş ve
Argonaut II'yi inşa etmiştir.
Deniz
Kuvvetleri, yarışmayı
kazanan Holland'ın 28 metre boyunda 168 ton ağırlığında satıhta
buhar gücü,dalışta elektrik gücüyle giden tasarımı
Plunger'ın
(Holland V) iki tane yapılması
için Holland'ın şirketi Holland Torpedo Boat Company of New
Jersey ile herbiri 175.000
dolara anlaştı.Satıhta tam yolla 180 mil,ekonomik süratle 1000
mil giden geminin bataryaları 10 saat süreyle 6 knots yaptıracak
gücü sağlıyordu.Ancak bu gemi, buhar makinasının yaydığı ısı
sorunu yüzünden başarısız oldu.İnşasıda
gecikmeli başlayıp yavaş ilerleyince ve fazla düzeltme gerekmesi
sonucu iptal edildi ödülde donanmaya döndü.
1894
ABD
Donanması tüm Whitehead torpidolarını
Howell torpidoları ile değiştirdi.
1894 İtalyan
Delfino denizaltısı denize indi.
1895 Ludwig Obry'nin 1.75 poundluk 3 inch çapındaki metal diski 2400
devir-dakika döndürülmesinin oluşturduğu kuvvet esasına
dayanarak dizayn ettiği
Gyroscope, Whitehead torpidosuna yon kararlılığını
sağlamak maksadıyla takıldı.
1897
Stepan K.Dzhevetsky “Borusuz”
torpido kovanı
geliştirdi.
1897 Rudolph Diesel "başarılı" dizel makinayı inşa
etti.Sonraki 6 yıl içinde 1 denizaltıya konacaktı.
1899 Ramazotti
Morse
adlı denizaltıyı denize indirdi.
Yüzyıl
Başı ABD Denizaltıcılığı:
Daha gelişmiş denizaltıyı yapmak için Electric Battery
Storage Company'den destek alan P.Holland, Levis Nixon'un
tersanesinde yapmaya başladığı
Holland VI'yı, 17 Mayıs
1897'de
denize indirdi.
Bu
denizaltı ile ilgilenen ABD Dz.Kuvvetleri resmi denemeleri sürerken
geminin sorunlarının bir süredir çözülememesi üzerine (Çünkü
Holland'ın bunları halledecek parası yoktu) 6
Kasım'da, Denemelerin 3. Aşamasında resmi olarak devreye
girdi.Parasızlık yüzünden girişimcilerin de zorlaması ile Electric Boat
Company'e baş tasarımcı oldu.Zamanla sorunları giderilen
Holland
VI,
1899
yılında Donanmanın denemelerini geçti.Kongre
de 3 Mart
1899’da Donanma’ya 2. Holland VI’nın siparişi için onay verdi ve ABD Dz.Kuvvetleri
11 Nisan
1900'de gemiyi 150.000 dolara satın aldı.12
Ekim
1900’de filoya kabulu ile Amerikan
Donanmasının ilk modern denizaltı gemisi "SS-1 USS Holland"
hizmete girdi.
18mt. boyunda, 3.5mt. eninde
olan,75 tonluk bu gemi, su üstünde 4 zamanlı benzin motoruyla
gidiyor ve aynı zamanda akülerini dolduruyordu. Dalışta;
bataryalarındaki potansiyel elektrik enerjisini, 160 hp gücünde
elektrik motorunda, pervaneyi döndürmek için kullanıyordu. E.
W. Bliss Company - Brooklyn, New York'ta imal kovanlarında
3 Howell
torpidosu taşımaktaydı ve 40 saat harekat yapacak kapasitedeydi.1
wc'si vardı.
Denizaltı
karşıtlarını susturmak için ABD Deniz Kuvvetleri Kurmay başkanı
Amiral George Dewey,İspanya'nın Manila muhaberesini örnek göstererek
denizaltının bu savaşın seyrini değiştirebileceğini söylemiştir.Haziran’da
orijinal Plunger’in kontratı iptal edilip 5 gemilik “Gelişmiş Holland VI” tipi anlaşmasına varılmış,Ağustos'ta Donanma 6
gemi olarak sipariş etmiştir.Bir
süre sonra Lake; fikrini değiştirmesine rağmen yine de Holland’a rakip olarak 1 Kasım
1902'de denize indirdiği Level-Keel
tipi
The Protector'a da tekerlek koymaktan geri kalmamıştır. Kıyı
savunmasında kullanılan Protector, suüstü seyirleri için gayet
güzel bir tekne şekline, 3 torpido kovanına, gayet güçlü bir
yapıya ve dalış kabiliyetine sahip olmasına rağmen tekerlekleri
yüzünden ABD Deniz Kuvvetlerince yine kabul edilmeyince, Lake’de
botunu Rusya’ya satmış ve 5 tane daha
sipariş almıştır.İlerde 4 adet Cruiser sınıfı olan “Kajman” sınıfı denizaltılarıda
satacaktır.
Fore
River Shipbuilding Co., Quincy,’de yapılan 173 tonluk 24 mt boyunda
B sınıfı
3 bot
Viper,Cuttlefish,Tarantula
1907’de;337
tonluk 45 mt’lik D sınıfı 3 bot
Narwhal,Grayling
ve
Salmon
1909-1910'da yine aynı tersanede yapılan 235 tonluk 35 mt’lik
C sınıfı
5 denizaltı,sırasıyla
Octopus,Stingray,Tarpon,Bonita
ve Snapper
adlarıyla
1908-1910 arası hizmete girmişlerdir.
1907
yılında Lake “Defender”
adında askeri ve ticari amaçlı 3
torpido kovanı,bir dalgıç üstüvanesi olan denizaltı
yaptı.
1909-1910
Arası
Fore River Shipbuilding, Quincy MA
inşa edilmiş 3 "D" sınıfı "Narwhal,Grayling ve Salmon" filoya
katıldı.
1909
yılında Simon Lake ABD Donanmasıyla ilk kontratını imzaladıktan
sonra Newport News Shipbuilding & Drydock Co., Newport News, VA
tersanesinde
G-1 Seal
ismindeki
G sınıfı
denizaltının inşasına başladı
ve 2,5 yıl sonra teslim etti.Bu denizaltı
1914'te
85 metreye inerek
derinlik rekorunu kırmıştır.Lake'in
Torpedo Boat Company,I.Dünya Savaşı süresince donanma ile 1912'de
katılan G-2
Tuna,1915
G-3 Turbot
ve 1914
G-4
Tresher için
kontrat imzalamış,1924 yılında kapanmıştır.
1912
yılında Union Iron Works, San Francisco, CA tersanesinde inşa
edilen F sınıfı
2 denizaltı
Carp ve
Barracuda
ve Seattle
Construction & Drydock Co., Seattle, WA tersanesinde inşa
edilen F sınıfı
435
tonluk 45 mt’lik 2 denizaltı Skate
ve
Pickerel
filoya katılmıştır.
1912
yılında filoya katılan ve
1911 yılında kızağa konan, 26 yaşındaki
Teğmen Chester Nimitz'in kumanda ettiği 4.Denizaltısı
USS
Skipjack
ile ABD denizaltılarının benzinli makinadan dizelli
makinaya geçişi başlamıştır.Bu gemi
E sınıfı gemilerin ilki olup 2. gemi:Sturgeon
ile beraber Fore River Shipbuilding Co., Quincy, MA
tersanesinde yapılmış 457 tonluk 52 mt boyunda gemilerdir.İlk
sonar
cihazı
ve
Sperry gyro
donanımlıdırlar.
1912
Kongre'nin 4'erli 2 paket halinde sipariş ettiği menzili arttırılmış
8 "K-1
Haddock sınıfı" denizaltı
filoya katıldı.
1913
3 adet "H sınıfı" Union Iron Works
and Seattle Construction & Drydock Co. tersanesinde 1911 yılında
inşasına başlandı.2 yıl sonunda " H-1 Seawolf,H-2
Nautilus,H-3 Garfish" adıyla
donanmaya katıldılar.Bu dizayn,İngiltere'nin gizli siparişi üzerine
1914'de 20 gemilik paket olarak [10 adedi Vickers-Montrealde inşa
edildi] Haziran 1915'te teslim edildi,Rusya'nın siparişi üzerine 18
gemi
AG sınıfı
olarak [ 12 adedi
Petrogat ve Nikolayev tersanelerinde birleştirilmek üzere] teslim
edildi,son 6'sı iptal edildi.1918 yılında 6 adet daha yapılacaktır.
50 metre boyunda,dalmış deplasmanı,434 ton,25
kişilik,8 torpido kapasitelidirler.
1914
Savaşın başında Cramp Shipbuilding Co., Philadelphia, PA
tersanesinde yapılan
G sınıfı
457 tonluk 52 mt boyunda
Trasher
hizmete girdi.
1914-1915
yılında Electric Boat ve Lake Torpedo Boat Company'de "L
sınıfı" 10 bot inşsa ettiler.L-8
borda numaralı denizaltı Portsmouth Donanma tersanesinde inşa
edildi.ABD'de Devlet sektörünün inşa ettiği ilk denizaltıdır Lake
dizaynıdır.Hepsi 1916-1918 yıllarında donanmaya
katılmışlardır.Boy:55 mt. Dalmış tonajı:548 t. 28 personelli 14
knots satıh süratine sahip gemilerdir.
Yüzyıl
Başı FRANSIZ Denizaltıcılığı:
1901'de Fransa Başkanı Emil Loubet'in yakinen ilgilendiği "Gustav
Zede" denizaltısı, üssünden 300 mil uzakta hareket
halindeki savaş gemisi
Charles Martel'e başarılı torpido atışı
yaptı.Fransızlar 1899'daki donanmanın resmi stratejisini sürdürdü
bu arada Fransa'da denizaltılar ilgi odağı haline gelmişlerdi.Yüzyılın
başından itibaren "Sirenne" sınıfı 4 denizaltının
inşası takiben
1901 yılı içinde
Q13 Espadon
,Q14 Silure
,Q5
Sirent
ve
Q6
Triton
'u denize indirdiler.Le Matin gazetesi de bir fon oluşturarak halktan topladıkları ile
Ramazotti'nin Morse sınıfı
1901'de
Francais
ve
1902'de
Algeria
denizaltılarını yaptırdı.Bu
denizaltılarından sonra
Farfadet sınıfı
4 adet,Q7 Farfadet
,Q9 Gnome
,Q8 Korrigan
,Q10 Lutin
ve 1904'ten itibaren Ramazotti'nin dizaynı
Naiade sınıfı
denizaltıdanda Q16 ile Q34 arası borda numaralı 20
adet yapmışlardır.1904'te Fransız'lar
ilk dizel makinalı
denizaltı
Aigrette'yi yaptılar.
Yüzyıl
Başı İTALYA Denizaltıcılığı:
1894’te
Italian
Tersanesi La
Spezia Muggiano’da
inşa
ettikleri
Delfino
denizaltısı İtalyanların ilk denizaltıları
olmuş,edindikleri tecrübeler ile
FIAT
ve
C.R.D.A.’nın dizelleriyle
,
Foca,Atropo
denizaltılarını,8 adet
Medusa sınıfı
,5
adet
Glauco sınıfı,2
adet
Pullino sınıfı, 2 adet
Nautilus sınıfı
denizaltıyı inşa etmişler ve tersaneler savaş öncesi dönemde
;
Argonauta
,Balilla, ile 2 adet
Pacinotti sınıfı
denizaltıyı
geliştirmeyi programlamışlardır.
1911’de inşa ettikleri
Argo sınıfı
345 tonluk botlar
performansı yüksek denizaltılardı.
Yüzyıl
Başı İNGİLİZ Denizaltıcılığı:
Uzun
yıllar, denizaltıların zayıf deniz kuvvetlerine sahip ülkeler
tarafından kullanılabilecek bir silah olduğu düşüncesi ile ve
denizaltıları korsan ilan edip bu yeni silaha ilgi göstermeyen İngiltere,Amiral
A.K.Wilson'unda tutumu ile
1900 yılında politikasını değiştirmiş
ve aynı yılın Ekim'inde eğitim ve deney maksatları için geliştirilmiş Holland tipi olan 7P
serisi denizaltıdan 5 adet sipariş vermiştir.1903-1907
arasında Vickers,Barrows in Furness
firmasında toplam 13 adet
Holland A tipi denizaltı yapmışlardır.İlk 5 denizaltı Holland
Torpedo Boat Co.ile müşterek yapılmış,daha sonra da bu
botlardan esinlenerek “A sınıfı
” ismini verdikleri kendi
dizaynlarını geliştirmişler ve süratli bir aşama içine girmişlerdir.A13
İngilizler’in
ilk dizel
makine koydukları denizaltıdır. Hornsby-Ackroyd
six-cylinder 500 b.h.p.
gücünde dizel koymuşlardır. Howard Grubb patentini aldığı
pratik periskopları ilk bu sınıf
gemilere koymuştur.1904'de İngizler'in
Holland sınıfı
denizaltılarının bir tatbikatta 4
savaş gemisine torpido hucumu geliştirmesi neticesinde
Amiral John Arbuthnot Baron Fisher;Deniz
savaşlarının strajisinde denizaltıların
yapacağı devrimi vurgulamıştır.
1904-1906
arasında aynı firma benzin motorlu ve A tipinin özeliklerinin 2
kat büyüterek 316 tonluk 40 metrelik liman savunma denizaltısı 11
adet “Coastal”
tipi
B sınıfı
menzili sınırlı denizaltı yapmıştır.
1905-1910 arasında Vickers,Barrows in Furness ve HM Dockyard
Chatham firmalarınca 2 grup halinde 320 tonluk 41 mt boyunda 600
bhp dizel makinalı 200 hp elektrik motorunun yaptırdığı 8 knot sürat
ile 1000 mil menzili olan 34 adet “Coastal”
tip
C sınıfı
denizaltı yaptılar.
1907-1912
arasında ilk 6’sını Vickers’in 2 tanesini HM Dockyard’ın
yaptığı, ilk radyo alıcı-verici’li,telsiz direği bot içine inen 2500
mil menzilli 51 metre boyunda 2 pervaneli 25 personelli 3 kovanıyla İngilizler’in ilk “Overseas” tipi açık
deniz karakol denizaltıları 8
adet D sınıfı
hizmete girdi.
1911-1917 arasında çok sayıda firma tarafından 3 grup
halinde, bilhassa 36 adedi 1914’ten sonra savaş
sırasında, performansı yüksek başarılı 56 adet 20 Mayın dökebilen “Overseas”
dizayn 800 tonluk
E sınıfı
inşa edildi.Bu Avustralya’ya da satılmış ve
Marmara Denizi’nde
harekat yapmış bir dizayndır.
1915 yılında ABD-Kanada yapımı
"H sınıfı" 20 denizaltı aldılar.
Yüzyıl
Başı RUS Denizaltıcılığı:
Günümüz verileri ile incelendiğinde 20yy.
Rus denizaltıcılığının 5 döneminin Başlıkları
:
*BEYAZ
period (1901-1925):
Yerli dizayn ve yapım ilk denizaltılarla
teorik
alanda altyapının oluşması.
*KIRMIZI
period (1925-1945):
2. Dünya Savaşına girecek denizaltı
dizaynların
geliştirilmesi ve inşası;
*MAVİ
period (1945-1955):
Okyanus Tipi tonajı büyük dizaynların gelişimi ve
inşası;
*ALTIN
period (1955-1990):
Nükleer
-stratejik- denizaltı dizaynlarında ve Balistik
- Cruise füzelerin gelişimi;
*GRİ
period (1990-2000):
Rusya'nın ekonomik ve politik alandaki
krizi,bunların denizaltı dizayn ve yapımına etkileri.
1718'den
itibaren;
Marangoz Efim
Nikonov’un “The Morel-Secret Vessel”
adını verdiği denizaltısı,
K.Cherovski’nin, A.
Podoletski’nin, K.A. Shilder’in , N. Spiridonova’nın, S.Romodanovsky’nin
denemeleri/tasarımları,
1855’de Vilhelm Bauer’in
Sea Devil
denizaltısı,
1863’te
Ivan Fyodorovich Alexandrovsky’nin
buharlı
denizaltısı,N.
Polevoi’nin ve sonrada
O.B. Gern’in
# 4 dizaynı,
1877’de
Stepan Karlovich Dzhevetsky (Dzjevetski) 'nin dizaynı ufak
pedallı
bot
ve akabinde
elektrikli
denizaltısı ,
Nordenfelt IV
denizaltısı
ve
1901’de denize inen Lieutenant E.V. Kolbasiev’in denizaltısı
"Piotr Koshka"’nın
inşaları Rusya’nın
ilk denizaltı
faaliyetleri sayılabilir.
1902'de İspanyol denizaltı tasarımcısı Raimondo Lorenzo
D'eqeuvilley dizaynı ve Krupp yapımı ,iki torpido düşürme yatağına-kovan’a sahip,sadece bataryalı olan 13 metrelik
Forelle 3D model: Krupp U-Boot
- watercraft - gunpoint-3D.com
denizaltısı Ruslar’a satılmıştır.Forelle, demiryolu ile Pasifik sahillerine,
Vladivostok’a nakledilmiş
fakat hiçbir zaman tümüyle monte edilip hizmete girememiştir.
Piotr Koshka
Dzhevetsky Hizmete giren ilk Rus denizaltısı;Gemi İnşa
mühendisi I.G. Bubnov önderliğinde,Mekanik mühendisi I. Goryunov ve Elektrik mühendisi Teğmen
M.
Beklemishev tarafından
Temmuz
1901’de Sualtı Seyir Dairesinde yapılan tasarımı ve inşası
Baltiysky Zavod-Baltık
Tersanesinde başlamış olan Torpedo Boat
No.113’tür.Motor
ve Bataryaları Almanya ve Fransa’dan alınmıştır.
1903-1904’te inşaası-tecrübeleri tamamlanarak 5
Temmuz 1904’de
hizmete giren
denizaltının:Dalmış deplesmanı 123 t,Ebatları 19.6x3.59x3.0,Satıh
Sürati 8.5 kts Dalış Sürati 7.8 kts,Mürettebatı 22 kişidir.1897’de
(Dzjevetski)Dzhevetsky’nin bulduğu
Dzhevetsky-Podgorny
sistemi
“Borusuz”
2 Torpido Düşürme Yatağına (Kovana),her iki bordasında
Piotr Koshka
gibi
baş-orta-kıç
olmak üzere 3 ufki dümene sahipti ve
Delfin-Dolphin
adını almıştı.Daha
sonra ortada olan ufki dümenin gereksizliği anlaşılmış ve
Kasatka sınıfından itibaren kullanılmamıştır.
1903
İnşası başlayan
Kasatka tipi 6 denizaltıdan ilkini -Kasatka= "Katil
Balina"-
1904’te denize indirdiler.Bunlardan
ikisi
Makrel
ve
Okun,inşaları sırasında tamamen elektrikli yürütücü
sisteme çevrildiler.Diğer 3 denizaltı
Nalim
,Skat
ve
Feldmarshal
Graf Sheremetev’dir.
1904
Nisan’ında
Forelle denizaltısının performansı Germaniawerft
tersanesinin-Friedrich Krupp’un "Pazar payını arttırmış
Brezilya’nın da, istediği bu dizaynın gelişmiş versiyonundan 3
tane de Rusya sipariş etmiştir. Karp,Kambala
ve
Karass
adı verilen bu
denizaltılar 1907’de filoya katılacaklardır.
1904
25 Haziran ’da
Fulton sınıfı
adıyla gelen
Holland 7P
serisi
denizaltıda
"Som" adı verilerek ,Vladivostock’a nakledilmiştir.Sipariş edilen
diğer 7P serisi denizaltılar Neva tersanelerinde montajı yapıldıktan
sonra
Som-Catfish
sınıfı
olarak adlandırılmışlar ve
ilk
teslim denizaltı
Schuka
olmak üzere
diğer gemiler
Beluga,Sterlyad
ve
Peskar
1905'te
teslim edilmiştir.Hollanda yapımı
Fossa periskopları
ile donatılmışlardı.Losos
ve
Sudak
1907
teslim edilmişlerdir.
1904’de
Rus-Japon savaşı yüzünden Ruslar
denizaltıdan
ne
istediklerini biliyorlardı. Libau’da Düzenledikleri
“Limana Sızma” yarışmasında
Protector’un;
John Holland,Krupp ve Fransız yapımı denizaltıları geçmesi üzerine
5 adet
Protector sipariş
ettiler. Protector’un adı
Osetr
olarak değiştirilmiş ve
sınıfın
adı olmuştur.Bychok,Kefal,Paltus,
Plovta
ve
Sig
diğer denizaltılardır.
Lake siparişlerini
The Newport News Gemi inşa şirketinde
inşa etti.
Osetr’da Vladivostock’a gönderilmiştir.1904
Aralık’ta
Trans-Sibirya
demiryolu ile Vladivostock’a gönderilmiş 7 denizaltıları vardı.Forel,
Som,
Kasatka,
Nalim,
Skat,
Delfin,
ve
Feldmarshal Graf Sheremetiev.
1905 yılında göreve başlamışlardı.
Rus-Japon
savaşı Rus’lara, ülkenin her yanında esaslı bir denizaltı filosu
oluşturma programının başlatılmasını dikte ettirmişti. Böylece
Holland’a, Lake’e ve kendi tersanelerinede 6 adet 140
tonluk Kasatka sınıfı denizaltılar sipariş edilir.
Mikhail Naletov,Port Arthur’da ufak bir Mayın dökebilen denizaltı
yapar. Lieutenant A.S.Botkin'de yarı dalabilen gemisiyle bu
savaşta varlık göstermiştir.
1905
ilk dizel motorlu denizaltıları Ivan Bubnov dizaynı “Minoga”’yı
kızağa koydular ve
1908-1909’da tecrübeleri kabul edildi.Muhtemelen
dünyada ilk Kanat açıları değişebilir [Pitch control] pervaneye
sahip gemiydi. Aynı tarihlerde
Akula sınıfının yapımına
başladılar.
1906
“Acoustic Telegraph”
(Hydrophone)
N.Nirenberg tarafından Baltic Gemi-Yapım atölyelerinde donanma
yetkililerine sunuldu.
1909
Morzh sınıfı
denizaltının dizaynı tamamlandı.3
denizaltının Morzh,Nerpa,Tyulen’in
inşasına başlandı.Tecrübeleri
1915 yılında yapıldı.
Lt.A.S.Botkin
1907
S.K.Dzhvetsy’nin projesi “Pochtovy”'nin tek içten yanmalı
makinesini,sıkıştırılmış hava tüplerinde depoladıkları hava ile
çalıştırıp dalışta da gidebiliyorlardı.1908’de
yapımı biten geminin benzinli makine egzost gazı bir kompresörle
omurga altında çok delikli bir borudan atılıyordu.
1909 Lake
'e verilen sipariş, Cruiser sınıf:Kajman class
adı
altında,Kajman,Alligator,Drakon,Krokotil
isimli
denizaltılar olarak yapılacaktır.
1911
Pilot V.V.Dyovsky uçakla denizaltıya ilk “Baskın
harekatı” yapıldı.Donanmanın ilk Deniz-pilot birliği Sivastopol'de
oluşturuldu.
1911
Filonun en gelişmiş
denizaltısı Akula denize indi.Bu dizayn sonraki tiplere temel
olmuştur.
1912
Lieutenant A. Shchensnovich
tarafından bir Radio-Hidroacoustic Seyir sistemi
geliştirildi.
1913 K. Shilovskiy,Acoustic Derinlik
Ölçer-Elektronik iskandili dizayn etti.
1913
Bars
ve
Lebed sınıfı
denizaltının yapımına başladılar.Saint Petersburg’taki Baltık tersanesi ile beraber Tallinn’deki Joint-Stock
Co.’nin tersanesinde 20 adet
Bars
inşa ettiler.Bu tip savaş öncesinin
en büyük dizaynıydı.
1914’de
Holland 27-B
tipi küçük botlardan 3 adet ve
Holland 31-A sınıfı
denizaltılardan,
1915’te 3 adet -Narval,Kashalot
ve
Kit- alıp Narval
sınıfı adıyla
filolarına eklemişlerdir.
1915
Tecrübeleri biten St.Petersburg Donanma Tersanesi'nde inşa ettikleri
1912 19 Ağustos'da denize inen M. Nalyotov’un dizaynı 560 tonluk ve
60 mayın taşıyabilen Krab denizaltısı dünyada mayın dökücü olarak
inşa edilen ilk denizaltı olmuştur.
I.Dünya
Savaşında Karadenizde harekat yapmıştır.
1916
Shilovskiy,Fransız fizikçi Paul Langevin
(1872-1946) ile beraber “Sualtında bir
Transducer'den gönderilen seda biminin uzak mesafedeki bir cisimden
yansıyıp dönen ekolarıyla, cismin yerini bulan cihaz”ı geliştirdiler.
1915-1921
Arası filolarını güçlendirmek için Holland’ın gelişmiş sınıflarından:
AG Type
diye anılan
Holland
602-F,602-GF,602-L
ve
602-R’den toplam 12 adet denizaltı almışlardır.
1917’de İtalya FIAT-San-Giogio’dan
Svyatoj Georgij-St.George
denizaltısını almışlardır.
Yüzyıl
Başı İSVEÇ Denizaltıcılığı: 1883’te
Nordenfelt’in Stockholm’de buharlı denizaltı yapmasından
sonra, 1904'te İsveç Holland tipine yakın 111 tonluk 23 metre
boyunda Hajen denizaltısını yaptı.1909’da FIAT-La Spezia’dan
186 tonluk 42 metre boyunda Hvalen denizaltısını aldılar.Bunu
1909’da 138 ton ve 26 mt boyunda
Motala Verkstad yapımı
UB.No1,NO.2,NO.3
takip etti.1914’ te
Kockums firmasının yaptığı 252 t ve 46 mt’lik
Svardfisken
ve
Tumlaren
denizaltıları savaş öncesi yapılan denizaltılarıdır.
Yüzyıl
Başı HOLLANDA Denizaltıcılığı:1906'nın 21 Aralık günü,Hollanda
Kraliyet Donanması Luctor et Emergo adıyla tecrübelerini
tamamlayan
Holland VI 7P
serisi denizaltıyı,
Onderseeboot 1 - O1
borda numarasıyla bünyesine kattı.İtici güç olarak 4 zamanlı M.A.N. dizel,60 adet Chlorid akülü batarya ve elektrik motoru
kullanılmış denizaltı 3 torpido taşımakta idi.1909-1911 yılında
4 adet O2 sınıfı O2-O5
Borda numaralı 1 MAN dizel motorlu 1
Zeiss periskoplu 4 torp taşıyabilen 149 tonluk 32 metrelik bot inşa
edildi.1.Dünya savaşının ilk yıllarında 35 metre boyunda 1 MAN
Dizel ve 2 Zeiss periskobuyla donatılmış 5 torpido atabilen 233
tonluk O6
sınıfı ve 266 tonluk
O7
sınıfı inşa edilecektir.
Yüzyıl
Başı JAPON Denizaltıcılığı:
1904 yılının
Mayıs'ında Yamato ve
Yasima gemilerinin batması ve 4 gemilerinin ağır
hasar görmesinden sonra eksilen vuruş güçlerini kazanmak için
Japonlar,1898'den beri ilgilendikleri Holland'ın çalışmalarının
son ürünü olan 125 tonluk Fulton sınıfı denen
Holland VI 7P tipini
almaya karar verdiler.Fore
River tersanesinde inşa edilen 5 adet denizaltı,No1..No.5 olarak 1 Kasım 1905 günü
Japon Donanmasına katılmıştır.1906'da 63 tonluk
Kaigun
Holland tipi No7 ve
No6,No6
1910'da kayboldu,1909-1911 arası 320 tonluk 5 adet
C1-C2 Vickers sınıfı
No.8..No.12 ve 1912'de 340 toluk 26 personelli
VK tipi
No.13 filolarına
katılmıştır.Savaş sırasında 1916-1917'de 320 tonluk
S3 Vickers sınıfı No.15..No.16 ve
1917'de 665 tonluk 30 kişilik
S1 sınıfı
No.17 filolarına katılmış
No.14 Fransız yapımı denizaltı
Fransız filosunda Armide adıyla görevlendirilmiştir.
Yüzyıl
Başı İSPANYA Denizaltıcılığı:
1852’de
Ictineo-I
1864’te
Ictineo-II
ve 1888’de Peral’dan sonra İspanyol
Donanması Electric Boat co.’ye
Holland tipi
US.Denizaltısı
M1
benzeri denizaltı sipariş etmiştir.
Fore River Co., Quincy
Gemi yapımcılığında Eylül 1915 inşasına başlanan bot,Ocak
1917’de filoya katılmıştır.A serisi 3 bot FIAT-San
Giorgio’da yapılacak ve 3’ü de 1917 Ağustos’da hizmete
gireceklerdir.
Yüzyıl
Başı ALMAN Denizaltıcılığı:
Alman
denizaltı gücünün yaratılması 2 tersanede başlamıştır.
Biri;1867’de
Lloyd Foster tarafından Kieler Hafen’de
The Norddeutsche
Schiffbau Actien Gesellschaft
adıyla kurulmuş, daha sonra 1896’da Friedrich Krupp
tarafından alınıp “Germaniawerft-Kiel”
adı verilen tersanedir.
1902'de İspanyol denizaltı tasarımcısı Raimondo Lorenzo
D'eqeuvilley-Montjustin Krupp’un yanında bu tersanede çalışmaya başlamış
ve
Forelle
3D model: Krupp U-Boot
- watercraft - gunpoint-3D.com
ismini verdiği 13 metrelik sahilde şarj edilebilen,daha
sonra Ruslara satılan deneysel bir denizaltı yapmıştır. Rus ve Brezilya’nın
ilgilenmesi ve Nisan
1904’te Rus-Japon harbinin kayıplarını
telafi etmek isteyen Rus hükümetinin 3
bot siparişi üzerine bu dizaynı geliştiren Krupp, satıhta
benzin motoru ile giden
Karp
sınıfı denizaltıyı
yapmıştır.Avusturya ve Norveç’inde ilgi gösterdiği bu dizaynı
Almanya da bir adet satın almış, Kerosen ile çalışan makinayı tercih
etmiştir. Kiel’de
Krupp’un Germany tersanesinde inşa edilen
U-1, Amerikalı'ların
Holland tipinin iki misli büyüklükte idi.42metre boyunda,239 ton
olan gemi satıhta 11 mil,dalışta 9 mil sürat yapabiliyordu.
1500 mil
seyir menzili vardı. Su üstünde
Korting ağır yakıt makinası,
su altında elektrik motoruyla yürütülüyordu.1906 yılında
Alman İmparatorluk bahriyesinin ilk denizaltısı olarak inşa
edilen kerosen makinalı U-1
sadece denizaltıların ağır yakıtlarla çalışabileceğini değil güvenilir olduklarını
da kanıtlıyordu.1904’te Kaiserliche Marine Torpedo İnspektion,
Gustave Berling’in
1905-06’da tasarladığı suüstü-sualtı sürati
daha üstün U-Boat tipinin geliştirilmesi için kurduğu
U-Bootkonstruktionsbüro
ile
U-Boat
yapımı ve planlamasına başlamıştır.1 Temmuz
1907’de mühendis
Hans Teschel ile U-Boat tipi ünlü pratik şeklini
aldı.Bu
kapsamda 3 bot inşa edilmişti ancak onlar deneysel botlardı
1908-1911’de
U-5,6,7,8;
1911’de
U-16
ve
1911-1915 arası 15 U-Boat
inşa edilmiştir.Mart
1911’den sonra tersane U-Boat’lara kendi
dizel makinalarını koymaya başlamıştır.
Diğeri ise
1848'de Prusya için savaş gemisi yapılması amacıyla Danzig'de kurulan ve yüzyıl
başında “Kaiserliche Werft-Danzig” adını
alan tersanedir.
1865’te
programına aldığı denizaltı inşasına başlayamayan Kaiserliche
Werft 1904 Ağustos’unda Grandamiral Von Tirpitz’in
inisiyatifiyle çalışmalara başlamış
1906’dan itibaren başarısız-deneysel
U-2
ve
1907-09 arası
U-3,4’ü
inşa etmiştir.U-9’dan itibaren
savaşın başlamasına kadar inşa ettikleri botlar, başarılı temel
dizaynlar olmuştur. U-5 ile U-18 arası botlar güverte silahlarının konduğu ilk denizaltılardır.1914'de
U-19
sınıfı denizaltının yapımına başladılar.Ağır
silahlarla donatılmış bu gemi 8 knot ile 7600 mil menzil yaptıran
dizel-elektrik sistemi ile etkileyici bir gemiydi.
Savaşın
sonuna kadar Alman Savaş sanayinde yer alan U-Boat inşa eden
tersaneler ve bot inşa adetleri; A.G.Weser,Bremen
(81), Blohm-Voss,Hamburg
(89), Bremer Vulkan,Vegasack
(8), Flensburger Schiffbau
(2), Germaniawerft,Kiel
(84), Kaiserliche Werf,Danzig
(46),
Reiherstiegw.,Hamburg
(3), Stülcken
Sohn,Hamburg (1), Vulcan,Hamburg
(68)
Artık suüstünde ve sualtında
iki yürütme sisteminin gereği
kabul edilmişti. Ancak suüstünde hangi sistemin daha iyi olduğu
tartışmaları sürdürülüyordu. Fransız'ların
Narval sınıfı
botlarda kullandıkları
buhar makinaları mı?,
Holland VI 7P tipi,İngilizlerin
“A”
sınıfı botlarda kullandıkları
benzin motorları mı?,
Almanların Korting ağır yakıt makinaları mı?, Yoksa
Fransız'ların dizel makinalarını mı? Benzin motorlarının
yakıtının patlamaya karşı hassas oluşu,kerosen makinada yoğun
beyaz egzost dumanının uzaktan belli olması, buhar makinalarının
dalış zamanını geciktirmesi, bot dahilindeki havayı kirletmesi
ve sıcaklık yaratmaları gibi dezavantajları vardı. Sorunun
çözümü daha yoğun yakıt yakan dizel motorlarının geliştirilmesiydi.Nitekim
kısa süre içinde diğer botların yerini dizelli botlar almış
ve uzun yıllar nükleer takatli denizaltılara kadar en iyi yürütme
sistemi olarak dünya bahriyelerinde hizmette kalmışlar ve hala da
hizmete devam etmektedirler. İlk dizelli botlar 1904 yılında
Fransa’da, son olarakta Almanya’da 1912 yılında hizmete girmiştir.1911
yılında 26 yaşındaki Teğmen Chester Nimitz'in kumanda ettiği
4.Denizaltısı USS Skipjack ile ABD denizaltılarının benzinli
makinadan dizelli makinaya geçişi başlamıştır.
Denizaltıların
vuruş-duruş gücünün gelişiminin rotası belli olmuştu ve
etkinliklerini sınırlayan tek bir nokta kalmıştı.O da geçmişi
8.Henri'ye dayanan, "Prize rules" yada "Cruise rules"
denen ülkeler arasında savaşırken uyulacak kurallardan:Silahsız
ticaret gemilerine habersiz saldırılmayıp, gemi yolcuları ve
personelinin tahliyesinden sonra geminin batırılması idi.Bu da
denizaltının gizlilik özelliğinin yok olması demekti.U-Boat bu
kuralı I.Dünya savaşında kaldıracaktı!
I.Dünya
Savaşına girerken Amiral Ficher sayesinde
İNGİLTERE en fazla denizaltıya sahip olan ülke idi:74 hizmette,31 tersanede,14 proje
. FRANSA:60
hizmette,9 tersanede.
RUSYA:48
hizmette.
ALMANYA:28
hizmette,17 tersanede.
ABD:30
hizmette,10 tersanede.
İTALYA:21
hizmette,7 tersanede.
JAPONYA:13
hizmette,3 tersanede,AVUSTURYA:6
hizmette,2 tersanede.
Show
başlıyordu.....
[ yukarı ]
|