Denizaltının batma nedenleri:
.Başka gemi yada sert dip yapısı ile çarpışma\müsademe.
.Sistem arızası .
.Operator hatası işlem sıralamasında yanlışlık-hata .
.Yangın .
.Nuclear kaza .
1900-1975: 101 denizaltı battı. Kayıp 2445 kişi
İngiliz Kraliyet Donanması’nın; 2’si 100 metreden derinde 24
denizaltısı battı.
Batmış bir denizaltıda mevcut durum;
.Bilgili ve soğukkanlı personel,
.Kontrol
listeleri ve sistem şemaları kılavuzluğu,
.Azalan
Oksijen seviyesi,
.Atmosferi
temizlemek için kimyasal CO2-Karbondioksid emici,
.Zehirli
atmosfer [Ör.Bataryalara denizsuyu girişi ile çıkan Klorin,yangın
sonucu oluşan duman ..vs...],
.Hızla
azalan ortam ısısı,
.Artan
Atmosfer basıncı [Denizaltıya dolan suyun sıkıştırması,basınçlı
hava kaçıntıları,acil soluma havasının kullanımı.],
.Hayatta
kalan personelin mahsur kaldıkları sürede üretecekleri
yiyecek,tuvalet artıklarının organize edilmesi .
Denizaltıdan kaçışta Gözönünde tutulacak tıbbi Hususlar.
.Decompression Hastalıkları (DCI)
.Azot Narkozu-Kanda sıvı azot birikimi,doygunluğu.
.Oksijen zehirlenmesi
.Hızlı basınç değişimi.
.Beden ısısı düşmesi.
.Pulmonary Barotrauma (POPS) – Akciğerlerde genleşen havanın
bırakılmaması sonucu oluşan hasar
.Soğuk su şoku .
Kısaltmalar ve Tanımlamalar.
MOSUB – Denizaltı Kurtarma Aracını taşıyıcı ve sistemlerine
destek denizaltısı.Ana denizaltı.
DISSUB
– Batmış,sistem fonksiyonları minumumdaki denizaltı.
RESCUE
– Batmış denizaltıda mahsur kalmış personeli,Dalma Çanı veya
Kurtarma denizaltısı ile kurtarma-alma harekatı.
ESCAPE
– Batmış denizaltıdan,Personelin tek tek yada grup olarak,satha
kaçışı.
ESCAPE TOWER
– Personelin Can yelekli veya yeleksiz [Serbest çıkış] yaptığı,her
denizaltının bünyesinde olan Havacebi-Üstüvane
TOWER ESCAPE
– Batmış denizaltıdan tek yada grup olarak Üstüvane yoluyla kacış
.
HOODED ASCENT - Batmış denizaltıdan Başlıklı ve
Soluma cihazlı üstüvane-kaporta yoluyla çıkış. ***
BOUYANT ASCENT – Batmış denizaltıdan Başlıksız Can Yeleği
veya yeleksiz sephiye ile üstüvane-kaporta yoluyla çıkış. **
COMPARTMENT ESCAPE –Tek yada grup olarak,denizaltının
tümünü yada kaporta olan daireyi su doldudurarak kaporta yoluyla
kaçış.
**Batmış bir denizaltından kaçış için suyun sıcaklığı,derinlik ve o derinlikte vucudun basınca maruz kaldığı zaman önemlidir.O yüzden basınçlı havayı soluduktan hemen sonra
-can yeleği de yoksa- satha doğru havayı üfleyerek "Serbest çıkış"
yapmalıdır.
***İlk
1929-1932 arası Charles Momsen tarafından tasarlanan ve Silah
şefi Tibbals ile Frank Hobson tarafından geliştirilen "Momsen
Lung",kirlenmiş havayı kimyasal maddesiyle temizleyen -"Kanisteri"
olan- ve günümüzde "Steinke hood" diye adlandırılan başlıklı
şişirilebilir can yeleğidir.Denizaltıcılar
20 metreden derin su kulelerinde bu yöntem ile çıkışın-kaçışın eğitimini alırlar.Dipte
basınç altında şişirilen can yeleğindeki hava, satha geldikçe genişlemesi
sonucu yeleğin riliflerinden başlık içine kaçarak, havlama ile ciğerini
boşaltan kişinin devamlı taze hava solumasını temin etmiş olur.
Yanda görülen İngiliz yapımı
SEIE MK8 giysisi.Soğuk su şokundan ve satıhta kurtarılana kadar
bedeni koruyacak yapıdadır.İleri modellerinin yaşam destek imkanları
geliştirilmiştir.
Tasarımcılar
bu kaçışlar için; denizaltının Kaporta denilen denizaltıya
giriş-çıkış kapaklarının hemen altına “Üstüvane” diye
anılan bir ara bölme-kaçış bölmesi planlamışlardır.Kaçış
işlemi genel olarak aşağıdaki sıra ile olur;
.Başlıklı
yada başlıksız can yeleği ile veya yeleksiz olarak 2li,3lü
gruplar halinde üstüvaneye girilir ve yelekler başlıklar
takıldıktan yelekler şişirilir,riliflerin çalıştığı
görülür,
|
.Üstüvane
suyla doldurulur,
|
.Denizaltı
dışı basınçla eşitlenir (Denizaltı içi atmosfer:Deniz
seviyesi basıncındadır.Dış basınç denizaltının
bulunduğu derinliğin basıncıdır:Her 10mt derinlik artışında=1kg/cm2
artış olur)
|
.Hava
hortumları,bir kaç kere nefes alındıktan sonra çıkarılır
ve
|
.Kaporta
açılıp devamlı hava verilerek yüzeye çıkılır.
|
Denizaltıcılarımız
"Kaçış Eğitimini" burada almaktadırlar
Serbest çıkış kulesi 20 mt
Kaçış Kompartımanı
http://www.dzkk.tsk.mil.tr/sck/webturkce/scktr.htm
Dalma Çanı kronolojsi
1535 Guglielmo de
Lorena'nın ahşap Diving bell-Dalma çanı İtalya'nın Nemi gölünde
Kürekli Roma gemisi keşfinde kullanıldı.
1538 Yunanlı'lar
ahşap Dalma Çanı ile İspanya kralı 5.Charles'a gösteri yaptılar.
1538 Alman llamado Taisnier,Toledo,Rio Tagus'ta
Ahşap Dalma Çan'ı denedi.
1640 Fransa Dieppe'de, Jean Barrié
batığında dalma çanı kullanıldı.
1643 Cossack 40
adamla sığır derisinden yaptıkları "Hava Cep"leri ile Karadeniz'de
harp gemilerine baskın yaptılar.
1551 Nicola Trataglia ahşap Dalma çanı dizayn etti.
1660 Robert Boyle,Sıkıştılmış
havanın fiziksel özelliklerini inceledi.
1665
İskoçya Tobermory'de,
bir batığa Dalma Çanıyla daldılar.
1677 Arap
dalgıçlar Dalma çanını ile İspanya Cadaques'te bir batıkta çalıştılar.
1578
William Bourne,Archimedes
prensiplerinin fiziğini matematikselleştirdi.
1597
İtalyan Lorini, ahşap bir Dalma çanı daha geliştirdi.
1616
Alman mühendis, Kessler,
ahşap Dalma çanı dizayn etti.
1620 Lord
Francis Bacon,telefon kulübesine benzer bir Dalma çanı geliştirdi.
1664 Kaspar
Schott, ahşap bir Dalma çanı denedi.
1670
Kan dokusundaki Gaz kabarcıklar ilk olarak Robert Boyle tarafından gözlendi.[?]
1678 Sturminus
ahşap Dalma çanı denedi.
1687
William Phips Bahama'larda bir kalyon batığındaki hazineyi
Dalma çanı ve yerli dalgıçlar ile beraber çıkardı.
1689 Denis Papin
dışardan hortumlarla pompalanan hava destekli ahsap dalma çanı
yaptı.
1690 Edmund Halley,içinde
basınçlı hava bulunan ahşap Dalma çanı yaptı.
1788 John Smeaton
ahşap Dalma
çanı yaptı.
1797 Karl Heinrich Klingert dalma çanıyla beraber dalış
elbisesi dizayn etti.
1840 Ahsap
malzemeden, demir dalma çanlarına geçiş ile dalma çanlarının
boyutları büyüdü.Bunlar;liman,deniz feneri ,dok temeli
inşasında liman içi batıklarda yada batıktan personel kurtarmakta
kullanıldılar.Dalış fiziği tam bilinmediğinden işçiler Basınçlı
atmosferde çalışma sonunda dekomprasyon hastalıklarına
yakalanmaktaydılar.Fakat bu hastalıklar o zaman bilinmiyordu.
1920s İngiliz
şirketi Risdon
Beazly ve İtalyan şirketi Sorima,Dalış-Gözlem amaçlı Silindirik
Dalma çanları yaptılar.
Batmış
denizaltıdan kurtuluşun bir yoluda;Denizaltı komutanlığı yapmış
Charles "Swede" Momsen'in tasarladığı ve başka bir
Denizaltı komutanınca Allan Mc Cann tarafından geliştirilen
"Mc Cann Kurtarma Çanı" ile uygulanan yöntemdir.Basınç
odasıda bulunan bir kurtarma gemisinden
vinçle
batmış denizaltının kaportasına kenetlenen bir kapsüldür.Kendi
hareket yeteneği yoktur,telefon haberleşmesiyle bağlı olduğu
geminin hareketi veya indiren vincin kolu kadar gezinebilir.
Batmış denizaltının işaret şamandırası
telinin kılavuzluğu ile inen Çan,denizaltının inşası sırasında
denizaltının kaportası etrafına yapılmış yüzeyi düz çembere-"sit"e
oturur.Denizaltı kaportası ile çanın iç kaportası arasındaki
bölmede kalan su boşaltılır ve çan içi atmosferle eşitlenir
-derinliğin basıncı ile çan sit'e daha sıkı oturur- sonra iç
kaporta açılır.Denizaltının kaportasıda açılıp bir kısım
personel çan'a geçer işlem tersten yapılıp denizaltıdan
ayrılır.
23 Mayıs 1939 günü test dalışı
esnasında valf arızası nedeniyle bir dairesini su basan Salmon sınıfı
SS-192 USS Squalus'un 33 personeli,Amiral Cole idaresinde ASR-2 USS
Falcon'un taşıdığı Mc Cann Kurtarma çanı ile 15 saattlik bir
operasyonla kurtarılmışlardır.USS Squalus 13 Eylül'de dipten çıkarılmıştır.Sailfish
olarak adlandırılmıştır.
Akıntının şiddeti,denizaltının dibe
oturduğu açı ve derinlik Çan'ın kullanımını kısıtlamaktadır.
Nisan 1963'te USS Tresher'in 129 kişilik personeli
ile batışından sonra ABD Donanması "Deep Submergence
Systems Group-DSSRG adıyla bir inceleme grubu kurdu.Bu grup
ellerindeki imkanlarla,Mc Cann kurtarma çanının inebileceği
330 metreden daha derinden personel kurtarma
imkanı bulamadı.1964
yılında DSSRG,batmış denizaltı personelini kurtarma aracı
projesini:"Deep Submergence Systems Project"-DSSP'i başlattı.Bu
nedenle Lockheed Missiles and Space Co.
ile bir derin su kurtarma denizaltısı inşası için kontrat yaptılar.DSSPnin talebi
denizaltının dünyanın her yerine 24 saat içinde taşınabilir
olması idi.Denizlerin %77'sininde çok derin olması sebebi ile ve
1968'de USS Scorpion'un çok derinde parçalanarak batmasınıda
gözönüne alan donanma, 2 Derin Su Kurtarma Denizaltısında-Deep
Searching Rescue Vessel-DSRV'de karar kıldı.İlki
"Mystic" 1970'de,2.'si "Avalon" 1971'de
servise girmiştir. Denizaltı, Galaxy C-5
nakliye uçagı veya bir denizaltı ile kaza yerine taşınabilir biçimde
15 metre boyunda,2.5 metre eninde 38 ton ağırlığında 1524
metreye dalabilir yapılmıştı.Hassas sonar ve güçlü ufak bir
batarya ile donatılmıştı.3 bölümlü bir denizaltıdır.
İngiliz Kraliyet donanmasının 22 tonluk,9.2 mt
boyunda 400 mt'ye dalabilen LR-5 isimli kurtarma denizaltısı,Avustralya
donanmasının da “ASRV Remova” adlı 16.5 tonluk vinçle
indirilen, dibe açılı oturmuş denizaltının kaportasına göre açı
verilebilen silindiri olan kurtarma aracı vardır.İsveç
Kraliyet Donanmasının HMS Belos Kurtarma gemisi ile operasyon
yapan 460 metreye dalabilen 35 kişilik URF isimli DSRV’si,Japon
Donanmasının Chiyoda ve Husimi sınıfı Kurtarma gemileri ile
operasyon yapan DSRV’si ve Hindistan Donanmasının Nireekshak
Kurtarma gemisine bağlı harekat yapan 2 adet 300 metreye dalan 12
adam kapasiteli DSRV’si vardır.
Üç Avrupa ülkesi:Fransa,Norveç
ve İngiltere,Nato Denizaltı Kurtarma Servisi olarak 600 metreden
daha derinden kurtarma yapabilecek bir DSRV için ; Devonport
Management Ltd., James Fisher Rumic plc., BAE Systems &
Rolls-Royce plc ve Stolt Offshore Ltd. şirketlerinden
oluşan bir gruba; DSRV,Tıbbi Desteği,Decomprasyon Odası
ve DSRV'yi kaza yerine taşıyacak aracıda içeren "Dizayn
ve Kurtarma Harekatı" paketi siparişi verdiler.Bu DSRV İngiltere
Donanmasının İskoçya'daki Üssü Faslane'de konuşlanacak ve denizaltılarının "Kaportaları" DSRV'nin
kenetlenebilmesine uygun yapıda olan Nato ve Nato harici ülkeler
tarafındanda bu DSRV kullanılabilecektir.
[
yukarı ]
|